एलआयसी पॉलिसी माहिती

एलआयसी पॉलिसी माहिती : योजना, फायदे, कर सवलत आणि क्लेम

एलआयसी पॉलिसी माहिती  LIC पॉलिसीचे प्रकार (एंडोवमेंट, मनी बॅक) आणि नवीन जीवन उत्सव योजनेची माहिती. 80C, 10(10D) अंतर्गत कर बचत आणि सोपी क्लेम प्रक्रिया मराठीत.

एलआयसी (LIC) मध्ये गुंतवणूक करणे म्हणजे अनेक भारतीयांसाठी केवळ आर्थिक निर्णय नसतो, तर तो विश्वास आणि सुरक्षिततेचा एक पाया असतो. भारतीय आयुर्विमा महामंडळ (LIC) हे केवळ देशातील सर्वात मोठे विमा प्रदाता नसून ते कोट्यवधी कुटुंबांसाठी आर्थिक स्थैर्याचे प्रतीक आहे.

विमा पॉलिसी निवडताना, तिचे विविध प्रकार, फायदे, कर नियम आणि क्लेम करण्याची प्रक्रिया याबद्दल संपूर्ण माहिती असणे आवश्यक आहे. या मार्गदर्शिकेत, एलआयसी पॉलिसीशी संबंधित प्रत्येक महत्त्वाच्या पैलूचे सखोल विश्लेषण सोप्या आणि संभाषणात्मक मराठी भाषेत सादर केले आहे, जेणेकरून वाचकाला त्यांच्या कुटुंबाच्या आर्थिक भविष्यासाठी सर्वोत्तम योजना निवडणे सोपे होईल.

१: एलआयसी: विश्वास आणि सुरक्षिततेचा अभेद्य पाया

१.१ एलआयसीची ओळख आणि विश्वासार्हता

भारतीय आयुर्विमा महामंडळ (Life Insurance Corporation of India – LIC) हे १ सप्टेंबर १९५६ रोजी स्थापन झालेले एक भारतीय सार्वजनिक क्षेत्रातील महामंडळ आहे. जेव्हा भारतीय संसदेने ‘जीवन विमा कायदा’ (Life Insurance of India Act) मंजूर केला, तेव्हा देशातील २४५ हून अधिक विमा कंपन्या आणि प्रॉव्हिडंट सोसायट्यांचे राष्ट्रीयीकरण करून एलआयसीची स्थापना झाली.

एलआयसीचे मुख्यालय मुंबई येथे असून, ती भारत सरकार (Government of India) च्या मालकीची (Ownership) आहे आणि अर्थ मंत्रालय (Ministry of Finance) च्या प्रशासकीय नियंत्रणाखाली कार्य करते. सध्या, सरकारचा यात ९६.५% हिस्सा आहे. सरकारी मालकीमुळे एलआयसीला ‘सॉव्हरेन गॅरंटी’ (Sovereign Guarantee) मिळते, ज्यामुळे पॉलिसीधारकांमध्ये तिच्याबद्दलचा विश्वास अधिक दृढ होतो.

एलआयसीचे आकडे तिची विश्वासार्हता सिद्ध करतात. मार्च २०२५ पर्यंत, कंपनीची एकूण मालमत्ता व्यवस्थापन (Assets Under Management – AUM) ५४.५२ लाख कोटी (US$640 billion) इतकी प्रचंड होती आणि २०१९ पर्यंत २९० दशलक्षाहून अधिक पॉलिसीधारक होते. ही आकडेवारी स्पष्ट करते की एलआयसी ही केवळ एक विमा कंपनी नसून, ती भारतातील सर्वात मोठी संस्थात्मक गुंतवणूकदार आहे.

१.२ विमा पॉलिसी कशासाठी आवश्यक आहे?

जीवन विमा पॉलिसी घेण्यामागे केवळ कर वाचवणे किंवा कुटुंबाला आर्थिक संरक्षण देणे एवढाच उद्देश नसतो. विमा पॉलिसी ही एकाच वेळी जीवन संरक्षण (Life Cover) आणि संपत्ती निर्मिती (Wealth Creation) या दोन्ही गरजा पूर्ण करणारी एक मजबूत प्रणाली आहे.

भारतीय गुंतवणूकदारांमध्ये एलआयसी योजनांना इतका उच्च प्रतिसाद मिळण्याचे मुख्य कारण म्हणजे त्यांची जोखीम न पत्करण्याची प्रवृत्ती (Low Risk Appetite) आणि हमी परताव्याची (Guaranteed Returns) अपेक्षा. पारंपारिक एलआयसी योजना, विशेषतः एन्डॉवमेंट आणि संपूर्ण जीवन योजना, निश्चित (Fixed) परतावा आणि बोनस देतात, ज्यामुळे आर्थिक बाजार अस्थिर असतानाही गुंतवणुकीची सुरक्षितता कायम राहते.

अस्थिर बाजारपेठेतील म्युच्युअल फंडांच्या तुलनेत, एलआयसी योजना ‘सुरक्षिततेचे ठिकाण’ (Safe Haven) म्हणून कार्य करतात. यामुळे, ग्राहक दीर्घकालीन आर्थिक नियोजन, जसे की मुलांचे शिक्षण किंवा निवृत्तीसाठी, अशा योजनांना प्राधान्य देतात ज्यात किमान परताव्याची हमी असते. म्हणूनच, विमा पॉलिसी खरेदी करणे म्हणजे शिस्तबद्ध पद्धतीने बचत करणे आणि सर्वात महत्त्वाचे म्हणजे, कुटुंबाचे भविष्य अनपेक्षित घटनांपासून सुरक्षित करणे होय.

 

तुम्ही म्युच्युअल फंडमध्ये Invest करण्यासाठी उत्सुक आहात तर हा लेख तुमच्या साठी आहे वाचा –  म्युच्युअल फंड बेस्ट प्लॅन्स २०२५

 

२: तुमच्या गरजेनुसार एलआयसी पॉलिसीचे प्रकार आणि निवड

एलआयसी विविध गरजांसाठी योजनांचा एक विस्तृत पोर्टफोलिओ प्रदान करते. विमा घेणाऱ्या व्यक्तीचे वय, उत्पन्न आणि जोखीम घेण्याची क्षमता यावर आधारित योग्य योजना निवडणे महत्त्वाचे आहे.

२.१ बचत आणि संपत्ती निर्मिती योजना (Endowment Plans)

एन्डॉवमेंट योजना या लाइफ इन्शुरन्स आणि दीर्घकालीन बचत या दोन्हीचा दुहेरी फायदा देतात. या योजना पॉलिसीधारकाला त्यांच्या आयुष्यावर संरक्षण पुरवतात आणि मॅच्युरिटी झाल्यावर (पॉलिसीची मुदत पूर्ण झाल्यावर) एकरकमी (Lump Sum) मोठी रक्कम देतात. मृत्यू झाल्यास, नॉमिनीला सम ॲश्युअर्ड (विमा रक्कम) मिळते.

प्रमुख वैशिष्ट्ये:

1. बोनस: या योजनांमध्ये कंपनीच्या नफ्याच्या आधारावर बोनस जोडला जातो, ज्यामुळे मॅच्युरिटीची रक्कम वाढते.
2. कर्ज सुविधा: आवश्यक असल्यास, पॉलिसीने सरेंडर व्हॅल्यू जमा केल्यानंतर या योजनांवर कर्ज (Loan) घेण्याची सुविधा उपलब्ध असते.
3. उदाहरण: LIC जीवन लाभ (Jeevan Labh), LIC नवीन एन्डॉवमेंट प्लॅन (New Endowment Plan), LIC धन वृध्दी (Dhan Vridhi) या काही लोकप्रिय एन्डॉवमेंट योजना आहेत.

२.२ नियमित उत्पन्न आणि तरलता योजना (Money Back Plans)

मनी बॅक योजनांमध्ये, पॉलिसीधारकाला मॅच्युरिटीवर मोठी रक्कम मिळण्याऐवजी, पॉलिसीच्या मुदतीदरम्यान ठराविक अंतराने (दर काही वर्षांनी) ‘सर्व्हायव्हल बेनिफिट्स’च्या (Survival Benefits) स्वरूपात पेआउट्स मिळत राहतात.

उपयोग:

मनी बॅक योजना त्या लोकांसाठी आदर्श आहेत ज्यांना त्यांच्या आयुष्यातील विशिष्ट टप्प्यांवर (उदा. मुलांचे शाळेचे शुल्क, नवीन घराची डाउन पेमेंट किंवा कर्जाचे हप्ते) पैशांची तरलता (Liquidity) आवश्यक असते. मॅच्युरिटीवर, उर्वरित विमा रक्कम आणि जमा झालेला बोनस (असल्यास) मिळतो.

उदाहरण: LIC जीवन उमंग (Jeevan Umang), LIC धन रेखा (Dhan Rekha), आणि LIC जीवन तरुण (Jeevan Tarun) या प्रमुख मनी बॅक योजना आहेत.

एन्डॉवमेंट योजना विरुद्ध मनी बॅक योजना: तुलनात्मक आढावा

या दोन्ही योजनांमध्ये मूलभूत फरक आहे, जो तुमच्या आर्थिक गरजेनुसार योग्य निवड करण्यास मदत करतो:

वैशिष्ट्य	एन्डॉवमेंट योजना (Endowment Plan)	मनी बॅक योजना (Money Back Plan)
पेआउट स्वरूप	मॅच्युरिटी किंवा मृत्यू झाल्यावर एकरकमी (Lump Sum)	मुदतीदरम्यान ठराविक टक्केवारी (Survival Benefits) आणि मॅच्युरिटीवर उर्वरित रक्कम
मुख्य उद्देश	दीर्घकालीन बचत आणि संपत्ती निर्मिती	नियमित उत्पन्न आणि तरलता (Liquidity)
तरलता (Liquidity)	कमी; मॅच्युरिटीपर्यंत पॉलिसीमधून पैसे काढता येत नाहीत	जास्त; दर काही वर्षांनी पेआउट मिळते, ज्यामुळे त्वरित आर्थिक गरजा पूर्ण होतात
प्रीमियम खर्च	तुलनेने कमी	नियमित पेआउट्समुळे प्रीमियम तुलनेने जास्त असतो

२.३ शुद्ध संरक्षण योजना (Pure Term Insurance): LIC जीवन अमर (Jeevan Amar)

टर्म इन्शुरन्स हा विम्याचा सर्वात शुद्ध प्रकार आहे. ही योजना केवळ जीवन संरक्षण (Life Cover) प्रदान करते आणि मॅच्युरिटी लाभ (Maturity Benefit) देत नाही. जर पॉलिसीधारक पॉलिसीच्या मुदतीदरम्यान जिवंत राहिला, तर कोणताही परतावा मिळत नाही. यामुळे या योजना सर्वात स्वस्त असतात.

LIC जीवन अमर ही नॉन-लिंक्ड आणि नॉन-पार्टिसिपेटिंग (याचा अर्थ ती बाजाराशी जोडलेली नाही आणि ती बोनसमध्ये सहभागी होत नाही) अशी ऑफलाइन योजना आहे.

महत्त्वाची वैशिष्ट्ये:

• विमा रक्कम: यात किमान सम ॲश्युअर्ड (Sum Assured) २५ लाख आहे, पण कमाल रकमेवर कोणतीही मर्यादा नाही.
• लवचिक पेआउट: पॉलिसीधारक मृत्यू लाभ नॉमिनीला एकरकमी (Lump Sum) किंवा ५ वर्षांच्या कालावधीत नियमित हप्त्यांमध्ये (Installments) घेण्याचा पर्याय निवडू शकतो.
• विशेष दर: महिला आणि नॉन-स्मोकर्ससाठी खास सवलतीच्या प्रीमियम दरांची सोय यात उपलब्ध आहे.
• रायडर्स: अपघात लाभ रायडर (Accident Benefit Rider) जोडून संरक्षण वाढवता येते.

२.४ संपूर्ण आयुष्य आणि आजीवन उत्पन्न (Whole Life and Lifelong Income Plans): LIC जीवन उत्सव (Jeevan Utsav)

LIC जीवन उत्सव (प्लान क्र. 871) ही एलआयसीची एक नवीन आणि महत्त्वपूर्ण योजना आहे. ही एक मर्यादित प्रीमियम, संपूर्ण जीवन विमा योजना आहे, जी विमाधारकाला आयुष्यभर जोखीम संरक्षण आणि उत्पन्न देण्याचे वचन देते.

या पॉलिसीमध्ये प्रीमियम भरण्याची मुदत (Premium Paying Term) ५ ते १६ वर्षांपर्यंत मर्यादित असते. मात्र, एकदा प्रीमियम मुदत संपल्यानंतर, विमाधारकाला आयुष्यभर (Whole Life) उत्पन्न मिळण्यास सुरुवात होते.

वाढत्या आयुर्मानाच्या (Longevity) धोक्याला तोंड देण्यासाठी ही योजना तयार करण्यात आली आहे. जेव्हा पारंपरिक एन्डॉवमेंट योजना ठराविक मुदतीनंतर थांबतात, तेव्हा या योजनेमुळे निवृत्तीनंतरही आयुष्यभर उत्पन्नाचा एक हमीस्रोत उपलब्ध होतो.

उत्पन्नाचे दोन पर्याय:

1. नियमित उत्पन्न लाभ (Regular Income Benefit): प्रीमियम भरण्याची मुदत संपल्यानंतर, बेसिक सम ॲश्युअर्डच्या १०% रक्कम दरवर्षी आजीवन मिळते.
2. फ्लेक्सी उत्पन्न लाभ (Flexi Income Benefit): यामध्ये तुम्ही वार्षिक उत्पन्न लगेच न घेता ते पुढे ढकलण्याची निवड करू शकता. तुम्ही जमा केलेला लाभ आणि त्यावर LIC कडून दरवर्षी ५.५% दराने चक्रवाढ व्याज (Compounding Interest) लागू होते. गरज पडल्यास, पॉलिसीधारक जमा केलेल्या रकमेच्या ७५% पर्यंत पैसे काढू शकतो.

प्रीमियम भरण्याच्या मुदतीदरम्यान या योजनेत हमी जोडणी (Guaranteed Additions) देखील मिळते, ज्यामुळे एकूण परतावा निश्चित होतो.

२.५ निवृत्ती आणि पेन्शन योजना (Pension Plans): LIC नवीन जीवन शांती (New Jeevan Shanti)

निवृत्तीनंतरचे आयुष्य आर्थिक दृष्ट्या सुरक्षित करण्यासाठी पेन्शन योजना (Annuity Plans) आवश्यक आहेत. LIC नवीन जीवन शांती ही एक एन्युइटी योजना आहे, जी एकरकमी प्रीमियम भरून खरेदी करता येते आणि विमाधारकाला आयुष्यभर नियमित पेन्शन प्रदान करते.

योजनेचे फायदे:

• सिंगल प्रीमियम: एकदाच मोठी रक्कम भरा आणि आयुष्यभर उत्पन्नाची हमी मिळवा.
• Deferred Annuity: यात पेन्शन लगेच सुरू न होता, काही वर्षांच्या ‘स्थगिती कालावधी’ (Deferment Period) नंतर सुरू होते. स्थगिती कालावधी १ ते १२ वर्षांपर्यंत निवडता येतो.
• नो मेडिकल: या पॉलिसीसाठी वैद्यकीय तपासणीची गरज नसते.
• लवचिकता: यात एकल आयुष्य (Single Life) एन्युइटी किंवा संयुक्त आयुष्य (Joint Life) एन्युइटीचा पर्याय निवडता येतो. तसेच, मासिक, त्रैमासिक, सहामाही किंवा वार्षिक पेमेंट मोड निवडता येतो.

३: एलआयसी आणि टॅक्स प्लानिंग: दुहेरी संरक्षण

एलआयसी पॉलिसीमध्ये गुंतवणूक करण्याचा सर्वात मोठा फायदा म्हणजे केंद्र सरकारच्या आयकर कायद्यानुसार मिळणारे कर लाभ. या कर सवलतीमुळे पॉलिसीधारक केवळ बचत करत नाही, तर करपात्र उत्पन्न (Taxable Income) देखील कमी करू शकतो.

३.१ कलम ८०C: प्रीमियमवर बचत

आयकर कायद्याच्या कलम ८०C अंतर्गत, जीवन विमा पॉलिसीवर भरलेल्या प्रीमियमवर कर वजावट (Tax Deduction) मिळू शकते.

• वजावट मर्यादा: कलम ८०C, 80CCC, आणि 80CCD(1) अंतर्गत मिळणारी एकूण वजावट १,५०,००० पर्यंत मर्यादित आहे.
• लागू: ही वजावट व्यक्ती (Individual) आणि हिंदू अविभक्त कुटुंब (HUF) या दोघांनाही लागू होते. यामुळे एलआयसी पॉलिसी टॅक्स प्लानिंगसाठी एक मूलभूत साधन ठरते.

३.२ कलम १०(१०D): मॅच्युरिटीवर करमुक्ती

आयकर कायद्याचे कलम १०(१०D) हे जीवन विमा पॉलिसीतून मिळणाऱ्या पेआउट्सवर कर सूट प्रदान करते. पॉलिसीच्या मॅच्युरिटीवर, मृत्यू झाल्यावर मिळणारी रक्कम, किंवा सरेंडर व्हॅल्यू (बोनससह) विशिष्ट अटी पूर्ण केल्यास पूर्णपणे कर-मुक्त असते.

करमुक्तीची गंभीर अट (The Crucial Condition):

करमुक्ततेचा फायदा घेण्यासाठी, पॉलिसीधारकाने एक अट पूर्ण करणे आवश्यक आहे:

जर पॉलिसी १ एप्रिल २०१२ नंतर जारी झाली असेल, तर भरलेला वार्षिक प्रीमियम ‘सम ॲश्युअर्ड’च्या (विमा रक्कम) १०% पेक्षा जास्त नसावा.

• उदाहरण: जर तुम्ही  १० लाख सम ॲश्युअर्ड असलेली पॉलिसी घेतली असेल, तर तुमचा वार्षिक प्रीमियम  १ लाखापेक्षा जास्त नसावा.
• परिणाम: जर प्रीमियम १०% पेक्षा जास्त असेल, तर मॅच्युरिटीला मिळणारी रक्कम करपात्र (Taxable) ठरते.

पॉलिसी खरेदी करताना, विशेषतः कमी मुदतीच्या एन्डॉवमेंट योजनांमध्ये, हा प्रीमियम/सम ॲश्युअर्ड गुणोत्तर तपासणे अत्यंत आवश्यक आहे. जर पॉलिसीची मुदत कमी असेल, तर प्रीमियम जास्त असतो आणि १०% ची अट मोडण्याची शक्यता असते. मॅच्युरिटी रक्कम करपात्र ठरल्यास, ग्राहकाला मोठा आर्थिक फटका बसतो, म्हणूनच आर्थिक सल्लागारांनी ही अट स्पष्टपणे समजावून सांगणे महत्त्वाचे आहे.

३.३ एलआयसी विरुद्ध इतर गुंतवणूक पर्याय

गुंतवणूक म्हणून एलआयसी पॉलिसीची तुलना म्युच्युअल फंड (Mutual Funds – MF) किंवा इक्विटी लिंक्ड सेव्हिंग स्कीम (ELSS) शी केली जाते.

एलआयसीच्या पारंपरिक योजना कमी धोका, हमी परतावा (Guaranteed Returns) आणि कमी तरलता (Liquidity) देतात. या योजना ‘स्थिरता आणि सुरक्षा’ (Stability and Security) यावर लक्ष केंद्रित करतात.

याउलट, म्युच्युअल फंड बाजाराच्या परिस्थितीनुसार जास्त धोका पत्करतात, परंतु त्यांची परतावा क्षमता (Potential for Higher Returns) जास्त असते आणि ते अधिक तरलता देतात.

सारांश:

• जे गुंतवणूकदार जोखीम पत्करण्यास कचरतात आणि ज्यांना निश्चित परतावा हवा आहे, त्यांच्यासाठी एलआयसीची पारंपरिक योजना (Endowment, Money Back) उत्तम आहे.
• ज्या गुंतवणूकदारांना कॅपिटल ग्रोथ (Capital Growth) हवा आहे आणि जास्त जोखीम घेण्याची क्षमता आहे, त्यांनी एलआयसीच्या ULIPs (उदा. LIC Nivesh Plus) किंवा म्युच्युअल फंडांचा विचार करावा.

४: पॉलिसी हक्क (Claims) आणि व्यवस्थापन प्रक्रिया

पॉलिसी व्यवस्थापनाचे दोन सर्वात महत्त्वाचे भाग म्हणजे क्लेम दाखल करणे आणि पॉलिसी लॅप्स झाल्यास तिचे पुनरुज्जीवन करणे.

४.१ मृत्यू दावा प्रक्रिया (Death Claim Process) – टप्प्याटप्प्याने मार्गदर्शन

जर पॉलिसीधारकाचा दुर्दैवी मृत्यू झाला, तर नॉमिनीला (Nominee) मृत्यू दावा दाखल करण्याची प्रक्रिया सोपी असली पाहिजे, जेणेकरून या कठीण काळात कुटुंबाला आर्थिक आधार मिळेल.

दाव्याची सूचना (Claim Intimation):

नॉमिनीने शक्य तितक्या लवकर जवळच्या एलआयसी शाखेशी संपर्क साधून मृत्यूची माहिती देणे आवश्यक आहे.

आवश्यक कागदपत्रे:

दावा दाखल करण्यासाठी खालील कागदपत्रे अनिवार्य आहेत :

1. मूळ पॉलिसी दस्तऐवज (Original Policy Document).
2. स्थानिक महानगरपालिका किंवा ग्रामपंचायतीने दिलेले मृत्यू प्रमाणपत्र (Death Certificate).
3. क्लेम फॉर्म A (Claimant’s Statement).
4. नॉमिनी किंवा लाभार्थीचे ओळखपत्र (ID Proof) आणि पत्त्याचा पुरावा (Address Proof).

लवकर मृत्यू दावे (Early Death Claims) नियम:

जर पॉलिसी सुरू झाल्यापासून (किंवा पुनरुज्जीवनानंतर) तीन वर्षांच्या आत मृत्यू झाला असेल, तर एलआयसी दाव्याच्या पडताळणीसाठी अतिरिक्त काळजी घेते. या काळात ‘नैतिक धोका’ (Moral Hazard) जास्त असल्याने, विमा कंपनीला अतिरिक्त कागदपत्रे लागतात.

यामध्ये Claim Form B (वैद्यकीय परिचर्या प्रमाणपत्र) आणि Claim Form B1 (रुग्णालयातील उपचाराची पडताळणी) यांचा समावेश असतो. ही पडताळणी प्रक्रिया सुनिश्चित करते की दावे कायदेशीर आणि योग्य आहेत.

सर्व कागदपत्रांची पडताळणी झाल्यावर, दाव्याची रक्कम नॉमिनीच्या खात्यात जमा केली जाते.

४.२ मॅच्युरिटी क्लेम प्रक्रिया (Maturity Claim Process)

मॅच्युरिटी क्लेम मिळण्याची प्रक्रिया तुलनेने सोपी असते, कारण पॉलिसीधारक हयात असतो. मॅच्युरिटीच्या काही महिने आधी, एलआयसी पॉलिसीधारकाला डिस्चार्ज व्हाऊचर (Discharge Voucher, फॉर्म 3825) पाठवते.

मॅच्युरिटीसाठी आवश्यक कागदपत्रे:

1. मूळ एलआयसी पॉलिसी बाँड (Original LIC Policy Bond).
2. भरलेला डिस्चार्ज फॉर्म (ज्यावर महसूल तिकीट (Revenue Stamp) लावून पॉलिसीधारकाची स्वाक्षरी असावी).
3. ओळखपत्र (उदा. पॅन कार्ड) आणि पत्त्याचा पुरावा (उदा. आधार कार्ड).
4. रद्द केलेला चेक (Cancelled Cheque) किंवा बँक पासबुकची प्रत.
5. NEFT मॅन्डेट फॉर्म, कारण मॅच्युरिटीची रक्कम थेट पॉलिसीधारकाच्या बँक खात्यात हस्तांतरित (Direct Transfer) केली जाते.

सर्व कागदपत्रे गृह शाखेत (Home Branch) किंवा ऑनलाइन पोर्टलद्वारे सबमिट करता येतात.

४.३ पॉलिसी पुनरुज्जीवित करणे (Revival of Lapsed Policy)

जर पॉलिसीधारकाने प्रीमियम वेळेवर भरला नाही, तर पॉलिसी ‘लॅप्स’ (Lapsed) होते. प्रीमियम भरण्याच्या अंतिम तारखेनंतर वार्षिक, सहामाही पेमेंटसाठी ३० दिवस आणि मासिक पेमेंटसाठी १५ दिवसांचा ‘ग्रेस पिरियड’ (Grace Period) मिळतो. या काळात संरक्षण सुरू राहते.

ग्रेस पिरियड संपल्यानंतरही प्रीमियम भरला नसल्यास, पॉलिसीचे संरक्षण थांबते आणि ती लॅप्स होते. एलआयसी लॅप्स झालेल्या पॉलिसींना पुन्हा सुरू करण्यासाठी (Revive) विविध योजना प्रदान करते:

1. सामान्य पुनरुज्जीवन: ही सुविधा पॉलिसी लॅप्स झाल्याच्या तारखेपासून ३ वर्षांपर्यंत उपलब्ध असते. यात थकीत प्रीमियम व्याजासह एकरकमी भरावा लागतो.
2. इंस्टॉलमेंट रिव्हायव्हल स्कीम: ही योजना अशा लोकांसाठी आहे जे थकीत प्रीमियमची रक्कम एकाच वेळी भरू शकत नाहीत. या योजनेंतर्गत हप्त्यांमध्ये रक्कम भरून पॉलिसी पुनरुज्जीवित करता येते.

पॉलिसी पुनरुज्जीवित करणे हे लवकर सरेंडर करण्यापेक्षा नेहमीच जास्त फायदेशीर ठरते, कारण यामुळे लाईफ कव्हर आणि भविष्यातील बोनसचे नुकसान टळते.

४.४ पॉलिसी सरेंडर करणे (Surrendering the Policy) – धोक्याची सूचना

पॉलिसी सरेंडर करणे म्हणजे मुदतीपूर्वीच विमा करार संपुष्टात आणणे. यामुळे लाईफ कव्हर त्वरित थांबते आणि पॉलिसीधारक ‘सरेंडर व्हॅल्यू’ (Surrender Value) मिळवण्यास पात्र ठरतो.

सरेंडर व्हॅल्यू पात्रता:

बहुतांश एलआयसी पॉलिसींना किमान ३ पूर्ण वर्षांचे प्रीमियम भरल्यानंतरच सरेंडर व्हॅल्यू मिळते. काही योजनांमध्ये ‘गारंटीड सरेंडर व्हॅल्यू’ (GSV) २ वर्षांनंतर मिळू शकते.

सरेंडर व्हॅल्यूचे सूत्र:

सरेंडर व्हॅल्यू खालील सूत्राने काढली जाते:

{सरेंडर व्हॅल्यू} = {पेड-अप व्हॅल्यू} + {जमा बोनस}) ×{सरेंडर व्हॅल्यू फॅक्टर}

येथे पेड-अप व्हॅल्यू म्हणजे भरलेल्या प्रीमियमच्या प्रमाणात मूळ विमा रक्कम. सरेंडर फॅक्टर हा पॉलिसीची मुदत आणि कालावधीनुसार ठरतो.

आर्थिक तोटा:

पॉलिसी लवकर सरेंडर केल्यास पॉलिसीधारकाचे मोठे आर्थिक नुकसान होते. मिळालेली रक्कम बहुतांशी जमा केलेल्या एकूण प्रीमियमपेक्षा खूप कमी असते. एकदा सरेंडर प्रक्रिया पूर्ण झाल्यावर, पॉलिसी कायमस्वरूपी संपुष्टात येते आणि भविष्यात कोणतेही क्लेम किंवा फायदे मिळत नाहीत. म्हणूनच, तज्ञ नेहमी सल्ला देतात की प्रीमियम भरण्यास अडचण येत असल्यास, पॉलिसी पेड-अप करून घेणे किंवा रिव्हायव्हल स्कीमचा वापर करणे, हे सरेंडर करण्यापेक्षा जास्त फायदेशीर आहे.

५: डिजिटल एलआयसी आणि ई-सेवा सुविधा

आजच्या डिजिटल युगात, एलआयसीने पॉलिसीधारकांसाठी अनेक ऑनलाइन सेवा सुरू केल्या आहेत, ज्यामुळे घरबसल्या व्यवहार करणे शक्य झाले आहे.

५.१ एलआयसी ग्राहक पोर्टल (LIC Customer Portal) आणि ई-सेवा

एलआयसीच्या अधिकृत वेबसाइटवर (licindia.in) उपलब्ध असलेल्या ई-सेवा (e-Services) पोर्टलद्वारे पॉलिसीधारकांना विविध सुविधा मोफत मिळतात.

ई-सेवांचे फायदे:

• पॉलिसी स्टेटस, बोनस स्टेटस, क्लेम स्टेटस आणि लोन स्टेटस तपासणे.
• ऑनलाइन प्रीमियम भरणे.
• प्रीमियम भरल्याचे प्रमाणपत्र (Premium Paid Certificate) डाउनलोड करणे.
• ग्रीव्हन्स नोंदणी (Grievance registration) करणे.

५.२ नोंदणी प्रक्रिया (Step-by-Step Registration)

ई-सेवांचा लाभ घेण्यासाठी पोर्टलवर नोंदणी करणे अनिवार्य आहे.

1. LIC वेबसाइटवर जा: www.licindia.in या वेबसाइटवर जाऊन ‘Customer Portal’ किंवा ‘New User’ पर्यायावर क्लिक करा.
2. Basic Services साठी नोंदणी: तुमचा युजर आयडी (User ID) आणि पासवर्ड निवडा. यानंतर, ‘Basic Services’ मध्ये तुमच्या स्वतःच्या आयुष्यावरील किंवा तुमच्या अल्पवयीन मुलांच्या आयुष्यावरील पॉलिसी क्रमांक जोडा.
3. Premier Services साठी नोंदणी: प्रीमियम सेवांसाठी (ज्यात पॉलिसी बाँडची इमेज पाहणे समाविष्ट आहे) नोंदणी फॉर्म भरा.
4. कागदपत्र अपलोड: फॉर्म प्रिंट करून, त्यावर सही करून, त्याचे स्कॅन केलेले इमेज (तसेच पॅन कार्ड किंवा आधार कार्डची स्कॅन केलेली इमेज) अपलोड करा. फाईलचा आकार १०० KB पेक्षा कमी असावा.
5. पडताळणी: एलआयसी कार्यालयाकडून पडताळणी झाल्यावर तुम्हाला ईमेल आणि एसएमएसद्वारे सूचना मिळेल, त्यानंतर तुम्ही सर्व ई-सेवांचा पूर्ण लाभ घेऊ शकता.

ऑनलाइन नोंदणीमुळे पॉलिसीचे व्यवस्थापन करणे अत्यंत सोपे आणि कार्यक्षम झाले आहे.

निष्कर्ष आणि अंतिम मार्गदर्शन

भारतीय जीवन विमा बाजारात एलआयसीचा मजबूत आणि विश्वासार्ह पाया आहे, जो सरकारी पाठबळ आणि हमी परतावा यावर आधारित आहे. पॉलिसी निवडताना, केवळ टॅक्स बचत (कलम 80C) हा एकमेव निकष न ठेवता, कुटुंबाच्या दीर्घकालीन गरजा आणि तरलता आवश्यकता विचारात घेणे महत्त्वाचे आहे.

नवीन जीवन उत्सव (Jeevan Utsav) सारख्या संपूर्ण जीवन योजना आधुनिक गरजा पूर्ण करतात, तर मनी बॅक योजना नियमित उत्पन्नाची खात्री देतात. सर्वात महत्त्वाचे म्हणजे, मॅच्युरिटीवर करमुक्ती मिळवण्यासाठी कलम १०(१०D) ची अट (प्रीमियम सम ॲश्युअर्डच्या १०% पेक्षा कमी असणे) तपासल्यास भविष्यातील कर दायित्व टाळता येते. पॉलिसी व्यवस्थापनासाठी, क्लेम प्रक्रिया आणि पुनरुज्जीवन योजनांचे नियम समजून घेणे आवश्यक आहे, जेणेकरून कोणत्याही आर्थिक अडचणीत कुटुंबाला त्वरित मदत मिळू शकेल.

६: वारंवार विचारले जाणारे प्रश्न (FAQ Section)

पॉलिसीधारकांना पडणाऱ्या सामान्य प्रश्नांची उत्तरे खालीलप्रमाणे आहेत:

६.१ वारंवार विचारले जाणारे प्रश्न आणि त्यांची उत्तरे (FAQs)

प्र १. LIC पॉलिसीचा हप्ता (Premium) भरण्यासाठी ग्रेस पिरियड किती असतो?

Answer: वार्षिक आणि सहामाही प्रीमियमसाठी ३० दिवस, तर मासिक प्रीमियमसाठी १५ दिवस ग्रेस पिरियड मिळतो. या काळात पॉलिसीचे जीवन संरक्षण सुरू असते. जर तुम्ही ग्रेस पिरियडमध्ये प्रीमियम भरला नाही, तर पॉलिसी लॅप्स होते.

प्र २. माझी LIC पॉलिसी लॅप्स झाली आहे, ती किती दिवसांत पुनरुज्जीवित करता येते?

Answer: भारतीय आयुर्विमा महामंडळ (LIC) नुसार, पॉलिसी लॅप्स झाल्याच्या तारखेपासून ३ वर्षांच्या आत ‘स्पेशल रिव्हायव्हल स्कीम’ किंवा ‘इंस्टॉलमेंट रिव्हायव्हल स्कीम’ अंतर्गत पुनरुज्जीवित (Revive) करता येते. या प्रक्रियेत मागील थकीत प्रीमियम व्याजासह भरावा लागतो.

प्र ३. LIC पॉलिसीवर कर्ज (Loan) कधी आणि कसे घेता येते?

Answer: पॉलिसीने सरेंडर व्हॅल्यू (Surrender Value) जमा केल्यानंतरच (साधारणपणे २ ते ३ वर्षांचे प्रीमियम भरल्यावर) तुम्ही त्यावर कर्ज घेऊ शकता. कर्जाची रक्कम पॉलिसीच्या सरेंडर व्हॅल्यूच्या विशिष्ट टक्केवारीपर्यंत मर्यादित असते.

प्र ४. मॅच्युरिटी क्लेम (Maturity Claim) मिळवण्यासाठी कोणती कागदपत्रे आवश्यक आहेत?

Answer: मॅच्युरिटी क्लेमसाठी मूळ पॉलिसी बाँड (Original Policy Bond), LIC कडून मिळालेला भरलेला डिस्चार्ज फॉर्म (फॉर्म 3825), NEFT मॅन्डेट फॉर्म, पॉलिसीधारकाचे ओळखपत्र, पत्त्याचा पुरावा आणि रद्द केलेला चेक (Cancelled Cheque) आवश्यक असतो.

प्र ५. LIC पॉलिसी लवकर सरेंडर (Surrender) केल्यास काय तोटा होतो?

Answer: पॉलिसी लवकर सरेंडर केल्यास मोठे आर्थिक नुकसान होते. जमा केलेल्या प्रीमियमपेक्षा खूप कमी रक्कम (सरेंडर व्हॅल्यू) मिळते. तसेच, लाईफ कव्हर आणि जमा झालेले बोनस (Bonus) त्वरित समाप्त होतात. तज्ञांच्या मते, पॉलिसी पूर्ण मुदतीपर्यंत चालवणे सर्वोत्तम आहे.

प्र ६. LIC ई-सेवा पोर्टलवर नोंदणी करणे अनिवार्य आहे का? त्याचे फायदे काय आहेत?

Answer: LIC च्या ऑनलाइन सुविधा (उदा. प्रीमियम पेमेंट, स्टेटस चेक) वापरण्यासाठी ग्राहक पोर्टलवर नोंदणी करणे अनिवार्य आहे. हे शुल्क-मुक्त आहे आणि एकदा नोंदणी केल्यावर तुम्ही घरबसल्या पॉलिसीचे सर्व तपशील तपासू शकता आणि व्यवहार करू शकता.

प्र ७. आयकर कलम 10(10D) अंतर्गत मॅच्युरिटी रक्कम कर-मुक्त कधी होत नाही?

Answer: जर पॉलिसीचा वार्षिक प्रीमियम ‘सम ॲश्युअर्ड’च्या १०% पेक्षा जास्त असेल (पॉलिसी १ एप्रिल २०१२ नंतर घेतल्यास), तर मॅच्युरिटी रक्कम करपात्र (Taxable) होते. त्यामुळे पॉलिसी घेताना ही अट तपासावी लागते.

प्र ८. LIC जीवन उत्सव (Jeevan Utsav) मध्ये ‘फ्लेक्सी इनकम’ चा फायदा काय आहे?

Answer: फ्लेक्सी इनकम पर्यायामध्ये तुम्हाला वार्षिक उत्पन्न लगेच न घेता ते पुढे ढकलण्याची सोय मिळते. या जमा केलेल्या रकमेवर LIC ५.५% दराने चक्रवाढ व्याज लावते, ज्यामुळे तुमची बचत कर-कार्यक्षम पद्धतीने वाढते आणि तुम्ही गरजेनुसार ७५% पर्यंत पैसे काढू शकता.

प्र ९. मृत्यू दावा (Death Claim) दाखल करण्यासाठी किती दिवसांत LIC ला कळवावे लागते?

Answer: दावा त्वरित निकाली काढण्यासाठी, मृत्यू झाल्यानंतर शक्य तितक्या लवकर, नॉमिनीने आवश्यक कागदपत्रांसह (जसे की मृत्यू प्रमाणपत्र आणि मूळ पॉलिसी) जवळच्या LIC शाखेशी संपर्क साधून दाव्याची सूचना (Intimation) देणे आवश्यक आहे.

प्र १०. LIC चे कोणते प्लॅन ‘शुद्ध संरक्षण’ (Pure Protection) देतात, ज्यात मॅच्युरिटी लाभ नसतो?

Answer: LIC जीवन अमर (Jeevan Amar) सारख्या टर्म इन्शुरन्स योजना ‘शुद्ध संरक्षण’ देतात. त्या सर्वात स्वस्त असतात, कारण जर विमाधारक पॉलिसी मुदतीपर्यंत जिवंत राहिला, तर कोणताही मॅच्युरिटी लाभ दिला जात नाही.

#LIC #एलआयसी #LICPolicy #TaxSavingIndia #JeevanUtsav #InsuranceInMarathi #गुंतवणूक #LICPlan

=============================================================================================================

माहिती In मराठी:

आमच्यासोबत कनेक्ट व्हा!

🌸 आर्थिक माहिती आणि महत्त्वाच्या अपडेट्ससाठी आम्हाला फॉलो करा:

प्लॅटफॉर्म	लिंक
🌐 Website	https://www.mahitiinmarathi.in
💬 WhatsApp Channel	https://whatsapp.com/channel/0029Val2tuCJuyAB49GXhp14
📘 Facebook	https://www.facebook.com/mahitiinmarathi
📸 Instagram	https://www.instagram.com/mahitiinm
🧵 Threads	https://www.threads.net/@mahitiinm
📢 Telegram	https://t.me/+8748TkxWbp85YzVl
📧 Email	mahitiinm@gmail.com

 

टॅग्स: #माहितीInमराठी #MahitiInMarathi #FollowUs #SocialMedia #MarathiNews #StayUpdated