Insurance Policy कशी घ्यावी

Insurance Policy कशी घ्यावी? (संपूर्ण मराठी गाइड): जीवन, आरोग्य आणि भविष्याची आर्थिक सुरक्षा

तुमच्या कुटुंबासाठी Life Insurance, Health Insurance पॉलिसी कशी निवडावी? CSR आणि Solvency Ratio कसा तपासावा? योग्य कव्हरेज (HLV) निश्चित करण्याची स्टेप-बाय-स्टेप माहिती, संपूर्ण मराठीत.

I. तुमच्या कुटुंबासाठी विमा म्हणजे एक आर्थिक कवच

विमा पॉलिसी (Insurance Policy) खरेदी करणे म्हणजे केवळ एक कागदपत्र खरेदी करणे नाही, तर ते तुमच्या आणि तुमच्या कुटुंबाच्या भविष्यासाठी आर्थिक सुरक्षिततेची एक ठोस भिंत उभी करण्यासारखे आहे. आजच्या जगात, जिथे वैद्यकीय खर्च प्रचंड वाढत आहेत आणि आर्थिक अनिश्चितता कधीही येऊ शकते, तिथे विमा घेणे हे ‘पर्यायी’ नाही, तर ते एक ‘अनिवार्य’ आर्थिक नियोजन ठरले आहे.

विमा ही एक व्यवस्था आहे, ज्यात अनेक लोक एकत्रितपणे त्यांचा धोका (Risk) वाटून घेतात. याचा मूळ सिद्धांत असा आहे की, तुम्ही नियमितपणे एक लहान रक्कम (प्रीमियम) भरता आणि त्या बदल्यात, विमा कंपनी तुम्हाला किंवा तुमच्या नॉमिनीला, जर एखादी अनपेक्षित घटना (उदा. मृत्यू, अपघात किंवा गंभीर आजार) घडल्यास, मोठी निश्चित रक्कम देण्याचे आश्वासन देते.

A. मूलभूत संकल्पना: सम ॲश्युअर्ड आणि सम इन्शुअर्ड यातील फरक

विमा जगात प्रवेश करताना, दोन शब्दांमधील फरक समजून घेणे महत्त्वाचे आहे: सम ॲश्युअर्ड (Sum Assured) आणि सम इन्शुअर्ड (Sum Insured).

सम ॲश्युअर्ड (Sum Assured)

सम ॲश्युअर्ड हा शब्द प्रामुख्याने जीवन विम्यामध्ये (Life Insurance) वापरला जातो. हे एक निश्चित आणि पूर्व-निर्धारित कव्हरेज मूल्य आहे. पॉलिसीधारकाचा मृत्यू झाल्यास किंवा पॉलिसीची मुदत पूर्ण झाल्यावर (योजनेनुसार) नॉमिनीला/पॉलिसीधारकाला ही रक्कम देण्याचे आश्वासन विमा कंपनी देते. तुम्ही निवडलेल्या एकूण सम ॲश्युअर्डवरच तुम्ही कंपनीला भरत असलेला प्रीमियम अवलंबून असतो. जितके लाईफ कव्हर जास्त, तितका प्रीमियम जास्त असतो. सम ॲश्युअर्डची गणना ही सामान्यतः व्यक्तीच्या मानवी जीवन मूल्यावर (HLV – Human Life Value) आधारित असते.

सम इन्शुअर्ड (Sum Insured)

याउलट, सम इन्शुअर्ड हा शब्द साधारणपणे साधारण विम्यामध्ये (General Insurance) वापरला जातो, जसे की आरोग्य विमा (Health Insurance) किंवा वाहन विमा (Car Insurance). सम इन्शुअर्ड ही भरपाईची कमाल मर्यादा असते. ही रक्कम निश्चित नसून, झालेला नुकसान किंवा खर्च यानुसार भरपाई म्हणून दिली जाते. उदाहरणार्थ, कार विम्याच्या बाबतीत, नुकसान भरपाई गाडीचे झालेले नुकसान किंवा अवमूल्यन पाहून निश्चित केली जाते.

विम्याचा उद्देश: संरक्षणाचे स्वरूप

विमा खरेदी करणाऱ्या व्यक्तीने हे लक्षात घेतले पाहिजे की, ‘सम ॲश्युअर्ड’ आणि ‘सम इन्शुअर्ड’ हे दोन भिन्न आर्थिक उद्दिष्टे पूर्ण करतात. सम ॲश्युअर्ड (जीवन विमा) तुमच्या अनुपस्थितीत कुटुंबाचे भविष्य आर्थिक दृष्ट्या सुरक्षित करतो. हे एक गॅरंटीड मूल्य असते. तर, सम इन्शुअर्ड (आरोग्य विमा) हे तात्काळ वैद्यकीय किंवा मालमत्तेचे खर्च भागवण्यासाठी उपयोगात येते. त्यामुळे ग्राहक दोन वेगवेगळ्या आर्थिक गरजांसाठी दोन भिन्न साधने खरेदी करत असतो.

या दोन मूलभूत संकल्पनांमधील फरक खालीलप्रमाणे स्पष्ट करता येतो:

सम ॲश्युअर्ड आणि सम इन्शुअर्ड यातील मूलभूत फरक

तुलना घटक	सम ॲश्युअर्ड (Sum Assured)	सम इन्शुअर्ड (Sum Insured)
प्रकार	जीवन विमा (Life Insurance)	साधारण विमा (Health, Motor, Travel)
देयकाचे स्वरूप	निश्चित रक्कम, निश्चित वेळी (मृत्यू किंवा मॅच्युरिटी)	भरपाई (Reimbursement) किंवा नुकसान भरपाई
निश्चितता	पॉलिसी घेतानाच निश्चित असते (Guaranteed)	झालेल्या नुकसानीवर/खर्चावर अवलंबून
आधार	मानवी जीवन मूल्य (HLV)	मालमत्तेचे मूल्य किंवा वैद्यकीय खर्च

II. विम्याचे विविध प्रकार: तुमच्या गरजांनुसार निवड

भारतात विमा पॉलिसींचे प्रामुख्याने दोन गट आहेत: जीवन विमा आणि साधारण विमा. तुमच्या आर्थिक गरजा आणि जीवनशैलीनुसार योग्य प्रकार निवडणे आवश्यक आहे.

A. जीवन विमा (Life Insurance) – संरक्षणाचे खांब

जीवन विम्याचे अनेक प्रकार उपलब्ध आहेत, जे संरक्षण आणि गुंतवणूक या दोन उद्देशांच्या संयोजनावर आधारित आहेत.

1. टर्म लाईफ इन्शुरन्स (Term Life Insurance)

हा शुद्ध संरक्षणाचा प्लॅन आहे. याचा एकमेव उद्देश म्हणजे पॉलिसीधारकाच्या अकाली निधनानंतर कुटुंबाला मोठा आर्थिक आधार देणे. याचे प्रीमियम सर्वात कमी असतात, पण मिळणारे कव्हरेज (Sum Assured) सर्वाधिक असते. टर्म प्लॅनमध्ये सामान्यतः मॅच्युरिटी झाल्यावर कोणतेही फायदे मिळत नाहीत, कारण यात गुंतवणुकीचा घटक नसतो. जर तुम्हाला फक्त आणि फक्त लाईफ कव्हर हवे असेल, तर टर्म प्लॅन सर्वोत्तम मानला जातो.

2. एंडोमेंट प्लॅन्स (Endowment Plans)

एंडोमेंट प्लॅन हे संरक्षण (Life Cover) आणि बचत (Savings) यांचा मेळ घालतात. हे कमी जोखमीचे गुंतवणूक पर्याय प्रदान करतात, ज्यामुळे मॅच्युरिटीवर सम ॲश्युअर्डसोबत बोनस किंवा निश्चित परतावा मिळतो. टर्म प्लॅनच्या तुलनेत याचे प्रीमियम जास्त असतात, परंतु पॉलिसीधारकाला विशिष्ट कालावधीनंतर निश्चित परताव्याची खात्री मिळते.

3. ULIPs (Unit Linked Insurance Plans)

ULIPs हे देखील संरक्षण आणि संपत्ती निर्मिती (Wealth Creation) यांचे संयोजन आहेत. या योजनेत भरलेल्या प्रीमियमचा काही भाग लाईफ कव्हरसाठी वापरला जातो, तर मोठा भाग शेअर बाजारात (Market Linked Securities) गुंतवला जातो. यामुळे ULIPs मध्ये उच्च परतावा मिळण्याची क्षमता असते, पण बाजाराशी जोडलेले असल्यामुळे जोखीम (Risk) देखील जास्त असते. मॅच्युरिटीवर, गुंतवलेल्या युनिट्सचे तत्कालीन दराने विमोचन (Redemption) केले जाते.

4. इतर महत्त्वाचे जीवन विमा प्रकार

• संपूर्ण जीवन विमा (Whole Life Insurance): यात पॉलिसीधारक १०० वर्षांचा होईपर्यंत किंवा त्याचा मृत्यू होईपर्यंत संरक्षण मिळते.
• बाल योजना (Child Plans): मुलांचे शिक्षण किंवा इतर भविष्यातील उद्दिष्टे सुरक्षित ठेवण्यासाठी.
• निवृत्ती योजना (Pension Plans): सेवानिवृत्तीनंतर नियमित उत्पन्न मिळवण्यासाठी मदत करतात.

B. साधारण विमा (General Insurance)

जीवन विम्याव्यतिरिक्त, खालील साधारण विमा प्रकार दररोजच्या जीवनातील धोक्यांपासून संरक्षण देतात:

आरोग्य विमा (Health Insurance)

आरोग्य विमा हे हॉस्पिटलायझेशन आणि वैद्यकीय उपचारांवरील खर्चाची भरपाई करते. यात अनेक उप-प्रकार उपलब्ध आहेत:

• वैयक्तिक आरोग्य विमा (Individual Health Insurance): एकाच व्यक्तीला कव्हरेज.
• फॅमिली फ्लोटर विमा (Family Floater): एकाच पॉलिसीत पती, पत्नी आणि दोन मुलांसह संपूर्ण कुटुंबाला कव्हरेज मिळते.
• गंभीर आजार कव्हर (Critical Illness Coverage): हृदयविकार, पक्षाघात किंवा कर्करोगासारख्या गंभीर आणि जीवघेण्या आजारांविरुद्ध निश्चित एकरकमी रक्कम मिळते.
• ज्येष्ठ नागरिक आरोग्य विमा (Senior Citizen Health Insurance): ६० वर्षांवरील व्यक्तींसाठी विशेष योजना.

मोटर विमा (Motor Insurance)

वाहन अपघात, चोरी किंवा नुकसानीपासून संरक्षण देतो. यात कार विमा, बाईक विमा आणि व्यावसायिक वाहनांचा विमा समाविष्ट आहे.

C. संरक्षणाची निवड: गुंतवणूक विरुद्ध विमा

विमा पॉलिसी खरेदी करताना एक महत्त्वाचा निर्णय घ्यावा लागतो: शुद्ध संरक्षण निवडायचे की संरक्षण आणि गुंतवणूक यांचे मिश्रण निवडायचे?

आर्थिक नियोजन करताना एक स्पष्ट फरक विचारात घेणे आवश्यक आहे: Endowment plans आणि ULIPs मध्ये प्रीमियमचा एक मोठा भाग गुंतवणुकीसाठी वापरला जातो, ज्यामुळे Life Cover साठी कमी रक्कम शिल्लक राहते. परिणामी, शुद्ध टर्म प्लॅनच्या तुलनेत या योजनांमध्ये Life Cover ची रक्कम कमी होते.

अनेक आर्थिक नियोजन तज्ञ स्पष्टपणे सल्ला देतात की, तुम्ही ‘टर्म इन्शुरन्स’ (शुद्ध संरक्षण) निवडावा, ज्यात तुम्हाला उच्च कव्हरेज मिळते, आणि उर्वरित पैसे कमी-जोखीम किंवा उच्च-जोखीम असलेल्या म्युच्युअल फंड्समध्ये गुंतवावेत. यामुळे विम्याचे ध्येय (संरक्षण) आणि गुंतवणुकीचे ध्येय (संपत्ती निर्मिती) वेगळे राहतात आणि दोन्ही उद्देश अधिक प्रभावीपणे पूर्ण होतात. टर्म प्लॅनमध्ये कव्हरेज रक्कम (Sum Assured) खूप जास्त असल्यामुळे, कुटुंबाला आर्थिक स्थैर्य देण्यासाठी हे अधिक उपयुक्त ठरते.

महत्वाच्या विमा योजनांची आर्थिक उद्दिष्टांनुसार तुलना

घटक	टर्म प्लॅन (Term Plan)	एंडोमेंट प्लॅन (Endowment Plan)	युनिट लिंक्ड इन्शुरन्स प्लॅन (ULIP)
प्राथमिक ध्येय	फक्त संरक्षण	संरक्षण + निश्चित बचत	संरक्षण + बाजारावर आधारित गुंतवणूक
जोखीम	खूप कमी (केवळ कंपनीची आर्थिक जोखीम)	कमी	उच्च (बाजार-संबंधित)
प्रीमियम	सर्वात कमी	टर्मपेक्षा जास्त	टर्मपेक्षा जास्त
सम ॲश्युअर्ड	तुलनेने खूप जास्त	टर्मपेक्षा कमी	मध्यम
मॅच्युरिटी लाभ	नाही (TROP वगळता)	होय (Sum Assured + बोनस)	होय (गुंतवणूक युनिट्सचे मूल्य)

III. किती कवरेज आवश्यक आहे? संरक्षणाची गणना

योग्य कवरेजची रक्कम निवडणे हे पॉलिसी खरेदीमधील सर्वात महत्त्वाचे पाऊल आहे. तुमच्या कुटुंबाच्या भविष्यातील गरजांसाठी पुरेशी रक्कम सुनिश्चित करणे आवश्यक आहे.

A. जीवन विम्यासाठी Human Life Value (HLV) ची गणना

एचएलव्ही (HLV) कॅल्क्युलेट करणे म्हणजे तुमच्या अनुपस्थितीत कुटुंबाला आवश्यक असलेल्या उत्पन्नाचे अंदाजित आर्थिक मूल्य ठरवणे. हे कव्हरेज किती असावे, यासाठी दोन मुख्य पद्धती वापरल्या जातात:

1. उत्पन्न-आधारित पद्धत (Income-Based Method)

या पद्धतीमध्ये, कुटुंबाला तुमच्या निवृत्तीच्या वयापर्यंत (Target Retirement Age) आवश्यक असणारे नियमित उत्पन्न किती आहे, याचा हिशेब केला जातो. यासाठी तुम्हाला तुमचे वार्षिक उत्पन्न, अवलंबून असलेले सदस्य, वय आणि नोकरीतून मिळणारे लाभ (Employment Benefits) यांसारख्या ७ महत्त्वाच्या घटकांचा विचार करावा लागतो. एक सोपा मार्ग म्हणजे तुमच्या वार्षिक पगाराला, तुम्हाला अपेक्षित असलेल्या संरक्षणाच्या वर्षांनी गुणणे. उदाहरणार्थ, तुम्हाला पुढील १० वर्षांसाठी उत्पन्नाचा आधार हवा असल्यास, तुमच्या वार्षिक उत्पन्नाला १० ने गुणले जाते.

2. खर्च-आधारित पद्धत (Expenses-Based Method)

ही पद्धत अधिक समग्र (Holistic) आहे. यात केवळ उत्पन्नाचा विचार न करता, कुटुंबाच्या भविष्यातील सर्व खर्चांचा आणि आर्थिक उद्दिष्टांचा विचार केला जातो. यामध्ये खालील गोष्टींचा समावेश होतो :

• कर्ज (Liabilities): सध्याचे गृहकर्ज, वाहन कर्ज किंवा इतर मोठे कर्ज.
• नियमित घरगुती खर्च: किमान १० ते १५ वर्षांसाठी लागणारा दैनंदिन खर्च.
• भविष्यातील उद्दिष्टे: मुलांचे उच्च शिक्षण, लग्न, सेवानिवृत्ती निधी (जर काही अंशी जमा करायचा असेल).
• बचत आणि मालमत्ता (Assets and Savings): तुमच्या सध्याच्या बचत आणि मालमत्तेतून देणी वजा करून उर्वरित कव्हरेजची आवश्यकता निश्चित केली जाते.

उत्पन्न आणि खर्च या दोन्ही पद्धती वापरून आलेले आकडे तपासल्यास, तुम्हाला तुमच्या कुटुंबाच्या गरजेनुसार सर्वात मोठी आणि योग्य Sum Assured रक्कम मिळू शकते.

विशेष पर्याय: उत्पन्न बदली (Income Replacement) योजना

पारंपरिक टर्म प्लॅनमध्ये मृत्यूनंतर नॉमिनीला संपूर्ण रक्कम एकरकमी (Lump-sum) मिळते. ही मोठी रक्कम व्यवस्थापित करण्याचा ताण नॉमिनीवर येऊ शकतो. यावर उपाय म्हणून, काही कंपन्या ‘उत्पन्न बदली टर्म प्लॅन’ (Income Replacement Term Plan) देतात.

या योजनांमध्ये, डेथ बेनिफिटचा काही भाग एकरकमी दिला जातो आणि उर्वरित रक्कम नियमित मासिक हप्त्यांमध्ये (Regular Intervals) दिली जाते.  यामुळे नॉमिनीला उत्पन्नाचा नियमित स्रोत मिळतो आणि लाइफ इन्शुअर्डच्या अनुपस्थितीत झालेले उत्पन्नाचे नुकसान भरून काढण्यास मदत होते.  पॉलिसीधारक खरेदी करताना हे प्रमाण निवडू शकतो.

B. आरोग्य विम्यासाठी योग्य कवरेज

जीवन विमा दीर्घकालीन सुरक्षा देतो, पण आरोग्य विमा तात्काळ संकटकाळात मदत करतो. आरोग्य विम्याचे कव्हरेज (Sum Insured) निवडताना खालील घटक विचारात घ्या:

1. थंबचा नियम आणि निकष

आरोग्य विम्याचा थंबचा नियम सांगतो की तुमचे कव्हरेज किमान तुमच्या वार्षिक उत्पन्नाच्या ५०% असावे. तसेच, हे कव्हरेज तुमच्या पसंतीच्या रुग्णालयातील गंभीर आजाराच्या (उदा. हृदयविकार) उपचारांचा खर्च कव्हर करण्यासाठी पुरेसे असावे.

2. कव्हरेजच्या रकमेचे निर्धारण

• शहर आणि वय: मुंबई, पुणे, बंगळूरू यांसारख्या मेट्रो शहरांमध्ये उपचारांचा खर्च खूप जास्त असतो, त्यामुळे तेथे किमान ₹१० ते ₹२५ लाखांपर्यंतचे कव्हरेज आवश्यक आहे.
• आरोग्य स्थिती: जर कुटुंबात ज्येष्ठ नागरिक (६० वर्षांवरील) असतील किंवा कोणाला प्री-एक्झिस्टिंग डिसीज (Pre-existing diseases) असेल, तर जास्त कव्हरेज (किमान ₹२० ते ₹३० लाख) आवश्यक असू शकते, कारण त्यांच्या आरोग्याची जोखीम जास्त असते.
• जीवनशैली: धूम्रपान किंवा उच्च-जोखीम असलेले व्यवसाय करणाऱ्या व्यक्तींना जास्त कव्हरेज घेण्याचा सल्ला दिला जातो.
• कुटुंबाचा आकार: फॅमिली फ्लोटर प्लॅनमध्ये कुटुंबातील सदस्यांची संख्या (मुले, पालक) जास्त असल्यास कव्हरेजची रक्कम वाढवावी लागते.

3. कव्हरेज वाढवण्याचे मार्ग: टॉप-अप प्लॅन्स

जर तुमचा बेस हेल्थ इन्शुरन्स कव्हर (उदा. ₹५ लाख) कमी पडत असेल, तर तुम्ही कमी प्रीमियममध्ये टॉप-अप प्लॅन्स (Top-Up Plans) खरेदी करू शकता. हे प्लॅन्स तुमच्या सध्याच्या पॉलिसीच्या मर्यादेनंतर अतिरिक्त कव्हरेज प्रदान करतात, ज्यामुळे प्रीमियमचा खर्च न वाढवता संरक्षण प्रभावीपणे वाढवता येते.

हे ही वाचा Health Insurance Importance

IV. योग्य विमा कंपनी कशी निवडावी? विश्वासार्हतेचे तीन आधारस्तंभ

विमा पॉलिसी खरेदी करणे म्हणजे एका कंपनीवर विश्वास ठेवणे. विमा कंपनीचे आश्वासन (Promise) हे महत्त्वाचे आहे. त्यामुळे, केवळ प्रीमियम (Price) पाहून कंपनी निवडणे हा धोकादायक निर्णय ठरू शकतो. कंपनीची निवड करताना तिची आर्थिक ताकद, क्लेम सेटल करण्याची कार्यक्षमता आणि ग्राहकांचा अनुभव तपासावा.

A. आधारस्तंभ 1: क्लेम सेटलमेंट रेश्यो (CSR)

क्लेम सेटलमेंट रेश्यो (Claim Settlement Ratio – CSR) हे विमा कंपनीची विश्वासार्हता तपासण्याचे प्राथमिक साधन आहे.

CSR म्हणजे काय?

CSR म्हणजे कंपनीने एका आर्थिक वर्षात दाखल झालेल्या एकूण क्लेमपैकी किती क्लेम यशस्वीरित्या आणि सन्मानपूर्वक निकाली काढले, याचे प्रमाण.

CSR चे महत्त्व

पॉलिसी घेणाऱ्या ग्राहकांसाठी CSR खूप महत्त्वाचा असतो. जितका CSR जास्त (उदा. ९८% किंवा ९९%+) तितका तुमचा क्लेम वेळेत आणि यशस्वीरित्या मंजूर होण्याची शक्यता जास्त असते. उदाहरणार्थ, मॅक्स लाइफ इन्शुरन्ससारख्या कंपन्यांचा CSR ९९.५% पर्यंत असतो, जे जलद क्लेम सेटलमेंट दर्शवते. उच्च CSR असणारी कंपनी निवडणे, म्हणजे क्लेमच्या वेळी कुटुंबाला कमी त्रास होण्याची खात्री.

B. आधारस्तंभ 2: सॉल्व्हन्सी रेश्यो (Solvency Ratio)

CSR भूतकाळातील क्लेम सेटलमेंटची क्षमता दर्शवतो, तर सॉल्व्हन्सी रेश्यो कंपनीची भविष्यातील आर्थिक क्षमता आणि स्थैर्य दर्शवतो.

सॉल्व्हन्सी रेश्योची व्याख्या

सॉल्व्हन्सी रेश्यो विमा कंपनीची मालमत्ता (Assets) तिच्या दायित्त्वांच्या (Liabilities) तुलनेत किती आहे, हे दाखवतो. सोप्या भाषेत सांगायचे तर, कंपनी आपल्या सर्व आर्थिक जबाबदाऱ्या आणि क्लेम भरण्यासाठी किती सक्षम आहे.

IRDAI नियम आणि आदर्श रेश्यो

भारतीय विमा नियामक आणि विकास प्राधिकरण (IRDAI) ने भारतातील सर्व विमा कंपन्यांसाठी किमान १५०% (१.५) सॉल्व्हन्सी रेश्यो अनिवार्य केला आहे. याचा अर्थ असा की, कंपनीच्या प्रत्येक १०० रुपयांच्या दायित्त्वासाठी, तिच्याकडे १५० रुपयांची मालमत्ता असावी.

१५०% पेक्षा जास्त सॉल्व्हन्सी रेश्यो असणे, हे धोरणधारकांसाठी उत्तम आहे. याचा अर्थ असा की, जरी भविष्यात क्लेमची संख्या वाढली किंवा कंपनीवर आर्थिक ताण आला, तरीही ती तिची देणी पूर्ण करण्यास सक्षम असेल. याउलट, कमी सॉल्व्हन्सी रेश्यो कंपनीच्या दिवाळखोरीचा धोका दर्शवतो आणि त्यामुळे तुमचा क्लेम नाकारला जाण्याची किंवा विलंबित होण्याची शक्यता वाढते. त्यामुळे, पॉलिसी खरेदी करताना CSR सह Solvency Ratio तपासणे अत्यंत महत्त्वाचे आहे.

C. आधारस्तंभ 3: ग्राहक सेवा आणि पुनरावलोकने

कंपनीच्या आर्थिक मेट्रिक्ससोबतच, ग्राहकांच्या सेवेचा अनुभव तपासणे आवश्यक आहे.

विमा कंपनीची क्लेम प्रक्रिया किती सोपी, पारदर्शक आणि विश्वासार्ह आहे, हे ग्राहकांच्या पुनरावलोकनांवरून कळते. सकारात्मक ग्राहक पुनरावलोकने दर्शवतात की कंपनी क्लेमच्या वेळी लवचिक आणि विश्वासार्ह समर्थन (Reliable Support) प्रदान करते. विमा क्षेत्र केवळ आर्थिक बांधिलकीवर नव्हे, तर भावनिक आश्वासनावर आधारित आहे.  त्यामुळे, जेव्हा सर्वात जास्त गरज असेल (म्हणजे क्लेमच्या वेळी) तेव्हा कंपनीची ग्राहक सेवा महत्त्वाची ठरते.

विमा कंपनी निवडताना विचारात घेण्याचे महत्त्वाचे घटक

घटक	उद्देश	आदर्श प्रमाण
क्लेम सेटलमेंट रेश्यो (CSR)	क्लेम मंजूर करण्याची मागील कार्यक्षमता	९८% पेक्षा जास्त
सॉल्व्हन्सी रेश्यो	भविष्यातील आर्थिक स्थैर्य आणि क्षमता	१५०% (१.५) पेक्षा जास्त
ग्राहक पुनरावलोकने	क्लेम प्रक्रियेतील पारदर्शकता आणि समर्थन	सकारात्मक आणि उच्च रेटिंग
उत्पादनाचे प्रकार	तुमच्या गरजा पूर्ण करणारे प्लॅन (Term, ULIP, Health)	गरजेनुसार उपलब्धता

V. पॉलिसी खरेदीची स्टेप बाय स्टेप प्रक्रिया

तुम्ही किती कव्हरेज हवे आहे आणि कोणती कंपनी चांगली आहे, हे निश्चित केल्यानंतर, प्रत्यक्षात पॉलिसी खरेदी करण्यासाठी खालील चार पायऱ्यांचा अवलंब करा:

A. पायरी 1: ऑनलाइन तुलना आणि प्रीमियम निश्चिती

तुमच्या गरजेनुसार (HLV किंवा Sum Insured) किती प्रीमियम भरावा लागेल, हे जाणून घेण्यासाठी ऑनलाइन पोर्टलचा वापर करा. प्रीमियमची रक्कम वय, आरोग्य स्थिती, लिंग (Gender), आणि तुम्ही धूम्रपान करता की नाही (Lifestyle) यासारख्या घटकांवर अवलंबून असते. ऑनलाइन प्रीमियम कॅल्क्युलेटर वापरून विविध कंपन्यांच्या योजनांचे दर तपासा. शुद्ध संरक्षण (Term Plan) सामान्यतः सर्वात स्वस्त प्रीमियममध्ये उपलब्ध होते.

B. पायरी 2: अर्ज भरणे आणि वैद्यकीय तपासणी

ऑनलाइन किंवा ऑफलाइन फॉर्म भरताना अत्यंत काळजी घ्या.

तुम्ही कोणतीही माहिती लपवू नका. अर्ज भरताना तुमचे सध्याचे आरोग्य (उदा. मधुमेह, उच्च रक्तदाब) किंवा जीवनशैलीशी संबंधित कोणतीही सत्य माहिती देणे अत्यंत आवश्यक आहे. विमा कंपन्या सहसा मोठ्या कव्हरेजसाठी वैद्यकीय तपासणी (Medical Test) मागतात. ही तपासणी पॉलिसी स्वीकारण्यापूर्वी कंपनीला तुमचा वास्तविक धोका (Risk) निश्चित करण्यात मदत करते.

C. पायरी 3: KYC प्रक्रिया आणि कागदपत्रे

विमा पॉलिसी खरेदी करताना KYC (Know Your Customer) प्रक्रिया पूर्ण करणे अनिवार्य आहे.

• आवश्यक कागदपत्रे

KYC साठी खालील कागदपत्रे आवश्यक आहेत :

1. ओळख पुरावा: आधार कार्ड, पॅन कार्ड, पासपोर्ट, मतदान ओळखपत्र, ड्रायव्हिंग लायसन्स.
2. पत्त्याचा पुरावा: आधार कार्ड, पासपोर्ट, मतदान ओळखपत्र (अपडेटेड पत्त्यासह).
3. आर्थिक पुरावा: उत्पन्नाचा पुरावा, आयटी रिटर्न्स किंवा बँक तपशील.
4. छायाचित्र: अलीकडील फोटो.

• अचूक KYC चे महत्त्व

KYC फॉर्म भरताना सर्व तपशील अचूक आणि कागदपत्रांशी जुळणारे असले पाहिजेत. जर तुम्ही अर्ज भरताना नावाच्या स्पेलिंगमध्ये, पत्त्यात किंवा इतर कोणत्याही माहितीमध्ये विसंगती ठेवली, तर भविष्यात क्लेम सेटलमेंटच्या वेळी अनावश्यक विलंब होऊ शकतो किंवा कंपनी क्लेम नाकारू शकते. त्यामुळे, कागदपत्रांची अचूकता तपासणे हे क्लेमच्या यशस्वी पूर्ततेसाठी पायाभूत ठरते. KYC प्रक्रिया विमा कंपनीच्या वेबसाइटवर ऑनलाइन किंवा जवळच्या KRA (KYC Registration Agency) मार्फत ऑफलाइन पूर्ण करता येते.

D. पायरी 4: अंतिम पडताळणी, प्रीमियम पेमेंट आणि पॉलिसी तपासणी

तुमचा अर्ज आणि KYC कागदपत्रे सादर केल्यानंतर, विमा कंपनी त्यांची पडताळणी करते. पडताळणी यशस्वी झाल्यावर, तुम्हाला प्रीमियम भरण्यास सांगितले जाते. प्रीमियम भरल्यानंतर, तुम्हाला पॉलिसी दस्तऐवज मिळतील.

फ्री लूक पीरियड (Free Look Period): पॉलिसी दस्तऐवज मिळाल्यानंतर साधारणपणे १५ ते ३० दिवसांचा ‘फ्री लूक पीरियड’ असतो. या वेळेत तुम्ही पॉलिसीतील सर्व अटी, रायडर्स, अपवाद आणि नॉमिनिएशन तपशील काळजीपूर्वक वाचू शकता. जर तुम्हाला काही विसंगती आढळल्यास, तुम्ही या काळात कोणतीही अडचण न येता पॉलिसी रद्द करू शकता.

VI. पॉलिसीतील महत्त्वाच्या अटी आणि बारकावे

विमा पॉलिसी खरेदी करताना, त्यातील बारीक अक्षरातील अटी (Fine Print) समजून घेणे अत्यावश्यक आहे. कारण तुमची पॉलिसी कधी आणि कशासाठी पैसे देईल, हे या अटी आणि अपवादांवर अवलंबून असते.

A. रायडर्स (Riders) – संरक्षण मजबूत करणे

राईडर म्हणजे मूळ पॉलिसीमध्ये (Life Policy) थोडासा अतिरिक्त प्रीमियम भरून मिळणारे अतिरिक्त संरक्षण किंवा फायदे. हे रायडर्स मूळ पॉलिसीला अधिक प्रभावी बनवतात. उदाहरणांमध्ये अपघाती मृत्यू लाभ (Accidental Death Benefit), गंभीर आजार कव्हर (Critical Illness Cover), किंवा प्रीमियम माफी रायडर (Waiver of Premium) यांचा समावेश होतो.

राईडर खरेदी करण्यापूर्वी, तुम्ही निवडलेल्या रायडरचे विशिष्ट अपवाद (Exclusions) काय आहेत, हे पॉलिसी दस्तऐवज काळजीपूर्वक वाचून समजून घेणे महत्त्वाचे आहे.

B. अपवाद (Exclusions) – जे कव्हर नाही

अपवाद (Exclusions) हे पॉलिसीतील असे नियम आहेत जे स्पष्टपणे नमूद करतात की कंपनी कोणत्या परिस्थितीत क्लेम देणार नाही. वेगवेगळ्या पॉलिसींमध्ये हे अपवाद भिन्न असू शकतात.

उदाहरणार्थ:

• काही जीवन विमा पॉलिसींमध्ये आत्महत्या, युद्ध किंवा काही विशिष्ट हवाई अपघातांमुळे झालेला मृत्यू कव्हर केला जात नाही.
• आरोग्य विम्यात, प्री-एक्झिस्टिंग डिसीज कव्हर करण्यासाठी काही ठराविक वेटिंग पीरियड (उदा. २ ते ४ वर्षे) असतो.

C. कॉन्टेस्टेबिलिटी क्लॉज आणि प्रामाणिकपणा

पॉलिसी खरेदी करताना सत्य माहिती देणे का महत्त्वाचे आहे, हे ‘कॉन्टेस्टेबिलिटी क्लॉज’ (Contestability Clause) मुळे स्पष्ट होते.

या क्लॉजनुसार, जर पॉलिसीधारक पॉलिसी सुरू झाल्यानंतर दोन वर्षांच्या आत मरण पावला, तर विमा कंपनीला नॉमिनीने दाखल केलेल्या क्लेमवर प्रश्न विचारण्याचा अधिकार असतो. जर कंपनीने सिद्ध केले की पॉलिसीधारकाने अर्जात कोणतीही महत्त्वाची माहिती (उदा. धूम्रपान करण्याची सवय, मोठा आजार) लपवली होती किंवा चुकीची माहिती दिली होती, तर कंपनी क्लेम नाकारू शकते.

म्हणून, पॉलिसीच्या यशासाठी आणि क्लेमच्या वेळी कुटुंबाला त्रास होऊ नये यासाठी, अर्ज भरताना तुम्ही पूर्णपणे प्रामाणिक असणे आवश्यक आहे.

D. नॉमिनिएशन आणि असाइनमेंट

नॉमिनिएशन (Nomination): नॉमिनीचे नाव आणि तपशील अचूक भरा. नॉमिनी म्हणजे ती व्यक्ती, जी पॉलिसीधारकाच्या मृत्यूनंतर क्लेमची रक्कम स्वीकारेल.

असाइनमेंट (Assignment): या क्लॉजमुळे पॉलिसीवरील अधिकार दुसऱ्या व्यक्तीला हस्तांतरित करता येतात (उदा. कर्ज घेताना बँक पॉलिसीचे अधिकार स्वतःकडे ठेवते).

VII.निष्कर्ष आणि पुढील वाटचाल

विमा पॉलिसी खरेदी करणे हा एक मोठा आणि महत्त्वाचा आर्थिक निर्णय आहे. ही केवळ एक गुंतवणूक नसून, तुमच्या आणि तुमच्या कुटुंबाच्या मानसिक शांतीसाठी केलेली व्यवस्था आहे. या प्रक्रियेत घाई न करता, योग्य संशोधन करणे आवश्यक आहे.

कारवाईयोग्य शिफारसी:

1. गरज ओळखा: तुम्हाला शुद्ध संरक्षण (टर्म) हवे आहे की संरक्षण + बचत (एंडोमेंट/ULIP) हवे आहे, हे निश्चित करा. आर्थिक तज्ञांच्या मते, संरक्षण आणि गुंतवणूक वेगळी ठेवल्यास उच्च कव्हरेज मिळवणे सोपे होते.
2. कव्हरेज निश्चित करा: जीवन विम्यासाठी HLV (उत्पन्नाच्या किमान १० ते १५ पट) आणि आरोग्य विम्यासाठी (वार्षिक उत्पन्नाच्या किमान ५०% किंवा शहराच्या खर्चानुसार ₹१० लाख+) योग्य कव्हरेज निश्चित करा.
3. कंपनीची विश्वासार्हता तपासा: केवळ कमी प्रीमियम न पाहता, कंपनीचा क्लेम सेटलमेंट रेश्यो (CSR) (९८%+) आणि सॉल्व्हन्सी रेश्यो (१५०%+) तपासणे अनिवार्य आहे.
4. प्रामाणिक राहा: अर्ज भरताना कोणतीही माहिती लपवू नका; कारण असत्य माहिती दिल्यास क्लेमच्या वेळी संपूर्ण पॉलिसी रद्द होऊ शकते.
5. बारीक प्रिंट वाचा: पॉलिसीतील रायडर्सचे फायदे आणि अपवाद (Exclusions) फ्री लूक पीरियडमध्ये काळजीपूर्वक वाचा.

योग्य विमा पॉलिसी निवडल्यास, तुम्ही तुमच्या कुटुंबाला भविष्यातील आर्थिक संकटांपासून सुरक्षित करू शकता.

VIII. वारंवार विचारले जाणारे प्रश्न (FAQ Section)

१. जीवन विमा आणि आरोग्य विमा यात काय फरक आहे?

उत्तर : जीवन विमा (Life Insurance) हा पॉलिसीधारकाच्या मृत्यूनंतर किंवा मॅच्युरिटीवर (योजनेनुसार) नॉमिनीला आर्थिक आधार देण्यासाठी ‘सम ॲश्युअर्ड’ (निश्चित रक्कम) देतो. याउलट, आरोग्य विमा (Health Insurance) हा हॉस्पिटलायझेशन किंवा उपचारांवर झालेल्या खर्चाची ‘सम इन्शुअर्ड’ (भरपाई) म्हणून पूर्तता करतो.

२. क्लेम सेटलमेंट रेश्यो (CSR) म्हणजे काय आणि तो किती असावा?

उत्तर : CSR म्हणजे कंपनीने एका वर्षात दाखल झालेल्या एकूण क्लेमपैकी किती क्लेम यशस्वीरित्या निकाली काढले, याचे प्रमाण. हे कंपनीची विश्वासार्हता दर्शवते. आदर्शपणे, हा रेश्यो ९८% किंवा त्याहून अधिक असावा, कारण यामुळे क्लेम मंजूर होण्याची शक्यता जास्त असते.

३. मला किती रकमेचा जीवन विमा घ्यावा लागेल?

उत्तर : तुम्ही तुमच्या Human Life Value (HLV) नुसार जीवन विमा घ्यावा. सामान्यतः, तुमच्या सध्याच्या वार्षिक उत्पन्नाच्या किमान १० ते १५ पट किंवा तुमच्या कुटुंबाचे कर्ज, भविष्यातील खर्च (उदा. मुलांचे शिक्षण) यांचा विचार करून कव्हरेज निश्चित करावे लागते.

४. पॉलिसी खरेदी करताना पॅन कार्ड अनिवार्य आहे का?

उत्तर : होय, IRDAI च्या नियमांनुसार, विमा पॉलिसी खरेदी करताना KYC (Know Your Customer) प्रक्रिया अनिवार्य आहे आणि पॅन कार्ड हे ओळख व आर्थिक व्यवहाराच्या पुराव्यासाठी आवश्यक असलेल्या महत्त्वाच्या कागदपत्रांपैकी एक आहे.

५. टर्म इन्शुरन्समध्ये मॅच्युरिटी झाल्यावर पैसे मिळतात का?

उत्तर : सामान्यतः, नाही. टर्म इन्शुरन्स हा शुद्ध संरक्षणाचा प्लॅन असल्याने, पॉलिसीच्या मुदतीनंतर पॉलिसीधारक जिवंत राहिल्यास मॅच्युरिटी लाभ मिळत नाही. तथापि, काही विशेष योजनांमध्ये (TROP – Term with Return of Premium) प्रीमियमची रक्कम परत मिळू शकते.

६. आरोग्य विम्यासाठी किमान किती कव्हरेज घ्यावे?

उत्तर : विमा तज्ञांच्या मते, तुमच्या वार्षिक उत्पन्नाच्या किमान ५०% किंवा किमान ₹५ ते ₹१० लाखांपर्यंतचे कव्हरेज (Sum Insured) घ्यावे. जर तुम्ही महानगरात राहत असाल किंवा तुम्हाला पूर्व-अस्तित्व असलेले आजार असतील, तर ₹२० ते ₹३० लाखांपर्यंतचे उच्च कव्हरेज आवश्यक आहे.

७. सॉल्व्हन्सी रेश्यो (Solvency Ratio) तपासणे का महत्त्वाचे आहे?

उत्तर : सॉल्व्हन्सी रेश्यो कंपनीची आर्थिक स्थिरता दर्शवतो. IRDAI ने १५०% किमान रेश्यो अनिवार्य केला आहे. उच्च रेश्यो (१५०%+) म्हणजे कंपनी भविष्यात आर्थिक संकटात असतानाही तुमचे क्लेम वेळेवर पूर्ण करेल याची खात्री मिळते.

८. राईडर (Rider) म्हणजे काय?

उत्तर : राईडर म्हणजे मूळ विमा पॉलिसीत (Life Policy) थोडासा अतिरिक्त प्रीमियम भरून मिळणारे अतिरिक्त संरक्षण किंवा फायदे. उदा. अपघाती मृत्यू लाभ, गंभीर आजार कव्हर.

९. प्री-एक्झिस्टिंग डिसीज (Pre-existing Disease) म्हणजे काय?

उत्तर : प्री-एक्झिस्टिंग डिसीज म्हणजे विमा पॉलिसी खरेदी करण्यापूर्वी पॉलिसीधारकाला असलेला कोणताही आजार किंवा आरोग्य समस्या. आरोग्य विमा कंपन्या अशा आजारांना कव्हर करण्यासाठी काही ठराविक वेटिंग पीरियड (उदा. २ ते ४ वर्षे) ठेवतात.

१०. जर मी पॉलिसी खरेदी करताना चुकीची माहिती दिली, तर काय होईल?

उत्तर : जर तुम्ही आरोग्याबद्दल किंवा उत्पन्नाबद्दल महत्त्वाची माहिती लपवली किंवा चुकीची दिली, तर विमा कंपनी क्लेमच्या वेळी (विशेषतः पॉलिसीच्या पहिल्या दोन वर्षांत, कॉन्टेस्टेबिलिटी क्लॉजनुसार) तुमचा क्लेम नाकारू शकते. त्यामुळे अर्ज नेहमी सत्य आणि अचूक भरावा.

#InsurancePolicy #विमा #PolicyKashiGhyavi#LifeInsurance #HealthInsurance #TermPlan #FinancialSecurity

=========================================================================================================

  माहिती In मराठी:

आमच्यासोबत कनेक्ट व्हा!

🌸 आर्थिक माहिती आणि महत्त्वाच्या अपडेट्ससाठी आम्हाला फॉलो करा:

प्लॅटफॉर्म	लिंक
🌐 Website	https://www.mahitiinmarathi.in
💬 WhatsApp Channel	https://whatsapp.com/channel/0029Val2tuCJuyAB49GXhp14
📘 Facebook	https://www.facebook.com/mahitiinmarathi
📸 Instagram	https://www.instagram.com/mahitiinm
🧵 Threads	https://www.threads.net/@mahitiinm
📢 Telegram	https://t.me/+8748TkxWbp85YzVl
📧 Email	mahitiinm@gmail.com

 टॅग्स: #माहितीInमराठी #MahitiInMarathi #FollowUs #SocialMedia #MarathiNews #StayUpdated