बदलत्या हवामानात आरोग्य सांभाळण्याचे सोपे उपाय | सर्दी-खोकल्यावर घरगुती उपाय
बदलत्या हवामानाचा आरोग्यावर परिणाम
सध्या हवामानातील सातत्याने होणारे बदल, दिवस-रात्र तापमानातील तफावत, प्रदूषण, दूषित पाणी यामुळे सर्दी, खोकला, ताप, डोळ्यांचे विकार, डेंग्यू, मलेरिया यांसारखे संसर्गजन्य आजार वाढत आहेत. यामुळे लहानांपासून मोठ्यांपर्यंत सर्वच वयोगटातील लोक त्रस्त झाले आहेत.
सामान्य सर्दी-खोकला सुरूवातीला किरकोळ वाटतो, पण योग्य काळजी न घेतल्यास हा त्रास वाढतो. त्यामुळे तत्काळ उपाययोजना आणि शरीराची प्रतिकारशक्ती मजबूत ठेवणे गरजेचे आहे.
सर्दी, खोकला आणि ताप टाळण्यासाठी घरगुती उपाय
बदलत्या वातावरणात खालील उपाय केल्यास सर्दी-खोकल्याच्या तक्रारी टाळता येतात:
रात्री झोपताना विशेष काळजी
- कानात कापूस घालावे.
- गळ्यात हलकासा मफलर किंवा रुमाल गुंडाळावा.
- झोपण्याची खोली खूप थंड असू नये.
- थेट गार लादीवर झोपू नये, अंथरुणाखाली चटई, घोंगडी वापरावी.
- पंख्याखाली किंवा थंड हवेच्या झोताजवळ झोपू नये.
सुका खोकला कमी करण्यासाठी उपाय
- गरम पाणी प्यावे.
- तोंडात ज्येष्ठमध, लवंग किंवा बेहड्याची साल धरावी.
- हळद व मधाचे चाटण घ्यावे (पाणी न घेता).
- लहान मुलांच्या गळ्यात लसूण माळ घालावी.
- वाफ घेताना दोन थेंब निलगिरी तेल घालावे.
- नाकात दररोज दोन थेंब गाईचे तूप टाकावे.
- झोपण्यापूर्वी छाती, मान, पाठ यावर तेल लावून शेक घ्यावा.
सकाळची दिनचर्या आणि काळजी
- मुखप्रक्षालनानंतर हळद व मीठ घालून गुळण्या कराव्यात.
- दिवसातून 3-4 वेळा गुळण्या केल्यास घसा बळकट राहतो.
- तहान लागल्यावर गरम पाणी प्यावे.
- पाय थंड होऊ नयेत म्हणून मोजे वापरावेत.
- बाहेर पडताना नस्य (नाकात गाईचे तूप) करणे फायदेशीर.
योग्य आहार आणि पेय
- थंड, आंबट, गोड पदार्थ, कोल्ड ड्रिंक्स, आईस्क्रीम टाळावेत.
- रात्री फळे खाणे टाळावे.
- दिवसाही कफ वाढवणारे फळे (केळी, पेरू, सीताफळ) टाळावेत.
- तुळस, बेल, गवती चहा, डाळिंबाच्या सालाचा काढा घ्यावा.
- खूप कफ असल्यास गरम पाणी सोबत खडीसाखर चोखावी.
थकवा, अशक्तपणा टाळण्यासाठी उपाय
- रात्री पुरेशी झोप आणि शरीराला विश्रांती द्यावी.
- लक्षणे वाढल्यास रजा घेऊन मानसिक विश्रांती घ्यावी.
- लंघन (उपवास) करावा, पचणारा हलका आहार घ्यावा.
- तिखट, चमचमीत, तळलेले पदार्थ टाळावेत.
- गरज असल्यास चिकन सूप घेता येते.
- पचनशक्ती सुधारण्यासाठी हळूहळू आहार वाढवावा.
संसर्गजन्य आजारांपासून बचाव
- डेंग्यू, मलेरिया, टायफॉईड यांसारख्या संसर्गजन्य आजारांनंतरही शरीर थकलेले राहते, वजन कमी होते, सांधे दुखतात. यासाठी:
- पथ्यपाणी काटेकोरपणे पाळावे.
- थोड्या फार प्रमाणात आवश्यक आहार बदल करता येतो.
- डोळ्यांना त्रास झाल्यास साध्या पाण्याने वारंवार धुवावेत.
- सूर्यप्रकाश, धूळ, प्रदूषण यापासून डोळ्यांचे संरक्षण करावे.
- बाहेर पडताना चष्मा किंवा गॉगल घालावा.
प्रतिकारशक्ती वाढवण्यासाठी सोपे उपाय
- रोज सकाळी गरम पाणी प्यावे.
- तुळस, आल्याचा काढा घेतल्यास फायदा होतो.
- गरज असल्यास आयुर्वेदिक औषधे तज्ज्ञांच्या सल्ल्याने घ्यावीत.
- शारीरिक आणि मानसिक तणाव टाळावा.
- पुरेसा झोप, संतुलित आहार आणि नियमित व्यायाम करावा.
अति औषधोपचार टाळा
कुठलेही औषध दुसऱ्याच्या सल्ल्यावर घेऊ नये. प्रत्येकाची शरीरप्रकृती वेगळी असते. चुकीचे औषधोपचार केल्यास त्रास वाढण्याची शक्यता असते. त्यामुळे:
- आयुर्वेदिक औषध, नस्य, वाफ घेताना तज्ज्ञ वैद्यांचा सल्ला घ्यावा.
- अति औषधोपचार केल्यास अपाय होतो.
- आहार आणि औषध यामध्ये समतोल साधावा.
वातावरणातील बदल आणि आपली जबाबदारी
- दूषित हवा, वाढते प्रदूषण यामुळे श्वसनाचे विकार वाढतात. त्यामुळे:
- घरात आणि आजूबाजूला स्वच्छता राखावी.
- सार्वजनिक ठिकाणी मास्क वापरावा.
- तापमान बदलांनुसार कपड्यांची योग्य निवड करावी.
- स्वच्छ पाणी आणि सकस आहाराचा अवलंब करावा.
नियमित आरोग्य तपासणीचे महत्त्व
जर वारंवार आजार होत असतील किंवा लक्षणे टिकत असतील तर:
- त्वरित वैद्यकीय सल्ला घ्यावा.
- रक्त, लघवी, डोळ्यांची तपासणी करावी.
- योग्य निदान आणि उपचार आवश्यक आहेत.
नवीन वर्षाची सुरुवात आरोग्यपूर्ण कशी करावी?
- सकाळी लवकर उठून व्यायाम करावा.
- आहारात ताज्या फळभाज्या, फळांचा समावेश करावा.
- बदलत्या हवामानाचा अंदाज घेऊन कपडे निवडावेत.
- ताण-तणाव कमी ठेवण्यासाठी योग, ध्यानाचा सराव करावा.
- लहान मुलांचे विशेष संरक्षण करावे.
- घरात आणि आजूबाजूला स्वच्छता ठेवावी.
