बदलत्या हवामानात आरोग्य सांभाळण्याचे सोपे उपाय | सर्दी-खोकल्यावर घरगुती उपाय
बदलत्या हवामानाचा आरोग्यावर परिणाम
सध्या हवामानातील सातत्याने होणारे बदल, दिवस-रात्र तापमानातील तफावत, प्रदूषण, दूषित पाणी यामुळे सर्दी, खोकला, ताप, डोळ्यांचे विकार, डेंग्यू, मलेरिया यांसारखे संसर्गजन्य आजार वाढत आहेत. यामुळे लहानांपासून मोठ्यांपर्यंत सर्वच वयोगटातील लोक त्रस्त झाले आहेत.
सामान्य सर्दी-खोकला सुरूवातीला किरकोळ वाटतो, पण योग्य काळजी न घेतल्यास हा त्रास वाढतो. त्यामुळे तत्काळ उपाययोजना आणि शरीराची प्रतिकारशक्ती मजबूत ठेवणे गरजेचे आहे.
सर्दी, खोकला आणि ताप टाळण्यासाठी घरगुती उपाय
बदलत्या वातावरणात खालील उपाय केल्यास सर्दी-खोकल्याच्या तक्रारी टाळता येतात:
-
रात्री झोपताना विशेष काळजी
- कानात कापूस घालावे.
- गळ्यात हलकासा मफलर किंवा रुमाल गुंडाळावा.
- झोपण्याची खोली खूप थंड असू नये.
- थेट गार लादीवर झोपू नये, अंथरुणाखाली चटई, घोंगडी वापरावी.
- पंख्याखाली किंवा थंड हवेच्या झोताजवळ झोपू नये.
-
सुका खोकला कमी करण्यासाठी उपाय
- गरम पाणी प्यावे.
- तोंडात ज्येष्ठमध, लवंग किंवा बेहड्याची साल धरावी.
- हळद व मधाचे चाटण घ्यावे (पाणी न घेता).
- लहान मुलांच्या गळ्यात लसूण माळ घालावी.
- वाफ घेताना दोन थेंब निलगिरी तेल घालावे.
- नाकात दररोज दोन थेंब गाईचे तूप टाकावे.
- झोपण्यापूर्वी छाती, मान, पाठ यावर तेल लावून शेक घ्यावा.
-
सकाळची दिनचर्या आणि काळजी
- मुखप्रक्षालनानंतर हळद व मीठ घालून गुळण्या कराव्यात.
- दिवसातून 3-4 वेळा गुळण्या केल्यास घसा बळकट राहतो.
- तहान लागल्यावर गरम पाणी प्यावे.
- पाय थंड होऊ नयेत म्हणून मोजे वापरावेत.
- बाहेर पडताना नस्य (नाकात गाईचे तूप) करणे फायदेशीर.
-
योग्य आहार आणि पेय
- थंड, आंबट, गोड पदार्थ, कोल्ड ड्रिंक्स, आईस्क्रीम टाळावेत.
- रात्री फळे खाणे टाळावे.
- दिवसाही कफ वाढवणारे फळे (केळी, पेरू, सीताफळ) टाळावेत.
- तुळस, बेल, गवती चहा, डाळिंबाच्या सालाचा काढा घ्यावा.
- खूप कफ असल्यास गरम पाणी सोबत खडीसाखर चोखावी.
-
थकवा, अशक्तपणा टाळण्यासाठी उपाय
- रात्री पुरेशी झोप आणि शरीराला विश्रांती द्यावी.
- लक्षणे वाढल्यास रजा घेऊन मानसिक विश्रांती घ्यावी.
- लंघन (उपवास) करावा, पचणारा हलका आहार घ्यावा.
- तिखट, चमचमीत, तळलेले पदार्थ टाळावेत.
- गरज असल्यास चिकन सूप घेता येते.
- पचनशक्ती सुधारण्यासाठी हळूहळू आहार वाढवावा.
संसर्गजन्य आजारांपासून बचाव
- डेंग्यू, मलेरिया, टायफॉईड यांसारख्या संसर्गजन्य आजारांनंतरही शरीर थकलेले राहते, वजन कमी होते, सांधे दुखतात. यासाठी:
- पथ्यपाणी काटेकोरपणे पाळावे.
- थोड्या फार प्रमाणात आवश्यक आहार बदल करता येतो.
- डोळ्यांना त्रास झाल्यास साध्या पाण्याने वारंवार धुवावेत.
- सूर्यप्रकाश, धूळ, प्रदूषण यापासून डोळ्यांचे संरक्षण करावे.
- बाहेर पडताना चष्मा किंवा गॉगल घालावा.
प्रतिकारशक्ती वाढवण्यासाठी सोपे उपाय
- रोज सकाळी गरम पाणी प्यावे.
- तुळस, आल्याचा काढा घेतल्यास फायदा होतो.
- गरज असल्यास आयुर्वेदिक औषधे तज्ज्ञांच्या सल्ल्याने घ्यावीत.
- शारीरिक आणि मानसिक तणाव टाळावा.
- पुरेसा झोप, संतुलित आहार आणि नियमित व्यायाम करावा.
अति औषधोपचार टाळा
कुठलेही औषध दुसऱ्याच्या सल्ल्यावर घेऊ नये. प्रत्येकाची शरीरप्रकृती वेगळी असते. चुकीचे औषधोपचार केल्यास त्रास वाढण्याची शक्यता असते. त्यामुळे:
- आयुर्वेदिक औषध, नस्य, वाफ घेताना तज्ज्ञ वैद्यांचा सल्ला घ्यावा.
- अति औषधोपचार केल्यास अपाय होतो.
- आहार आणि औषध यामध्ये समतोल साधावा.
वातावरणातील बदल आणि आपली जबाबदारी
- दूषित हवा, वाढते प्रदूषण यामुळे श्वसनाचे विकार वाढतात. त्यामुळे:
- घरात आणि आजूबाजूला स्वच्छता राखावी.
- सार्वजनिक ठिकाणी मास्क वापरावा.
- तापमान बदलांनुसार कपड्यांची योग्य निवड करावी.
- स्वच्छ पाणी आणि सकस आहाराचा अवलंब करावा.
नियमित आरोग्य तपासणीचे महत्त्व
जर वारंवार आजार होत असतील किंवा लक्षणे टिकत असतील तर:
- त्वरित वैद्यकीय सल्ला घ्यावा.
- रक्त, लघवी, डोळ्यांची तपासणी करावी.
- योग्य निदान आणि उपचार आवश्यक आहेत.
नवीन वर्षाची सुरुवात आरोग्यपूर्ण कशी करावी?
- सकाळी लवकर उठून व्यायाम करावा.
- आहारात ताज्या फळभाज्या, फळांचा समावेश करावा.
- बदलत्या हवामानाचा अंदाज घेऊन कपडे निवडावेत.
- ताण-तणाव कमी ठेवण्यासाठी योग, ध्यानाचा सराव करावा.
- लहान मुलांचे विशेष संरक्षण करावे.
- घरात आणि आजूबाजूला स्वच्छता ठेवावी.
निष्कर्ष
बदलते वातावरण आपल्या आरोग्यावर प्रतिकूल परिणाम करते. पण काही सोपे घरगुती उपाय, योग्य आहार, वेळेवर विश्रांती आणि तज्ज्ञांच्या मार्गदर्शनाने आपण स्वतःला आणि आपल्या कुटुंबाला सर्दी, खोकला, ताप, डोळ्यांचे विकार, डेंग्यू यांसारख्या आजारांपासून सुरक्षित ठेवू शकतो. थोडीशी खबरदारी आणि संयम बाळगल्यास नववर्षाची सुरुवात आरोग्यपूर्ण आणि उत्साही होईल.
