पावसाळ्यात अतिसार वाढला? जाणून घ्या कारणं, खबरदारी आणि घरगुती उपचार
पावसामुळे अतिसाराचा धोका का वाढतो?
पावसाळा आला की अनेकांमध्ये आनंदाची लहर उसळते, पण यासोबत काही आरोग्यविषयक धोकेही येतात. दूषित पाणी, अस्वच्छ अन्न, आणि बाहेरचे खाणे या सगळ्यांचा अतिसार (Diarrhea) या त्रासदायक आजाराचा संबंध आहे.
जानेवारी ते जून २०२५ दरम्यान शहरात ५५१८ अतिसाराचे रुग्ण नोंदवले गेले, त्यातील १२२६ रुग्ण फक्त जून महिन्यात आढळले. ही आकडेवारी काळजी करण्यासारखी आहे.
अतिसार म्हणजे नेमकं काय?
अतिसार (Diarrhea) म्हणजे वारंवार पातळ शौच होणे. यातून शरीरातील पाण्याचे प्रमाण झपाट्याने कमी होते. डिहायड्रेशन, अशक्तपणा, थकवा, आणि कधी कधी ताप ही लक्षणं दिसतात.
अतिसार होण्याची प्रमुख कारणे
-
दूषित पाणी पिणे
पावसाळ्यात तलाव, विहिरी, बोरिंग आणि सार्वजनिक पाण्याचे स्रोत दूषित होतात.
-
अस्वच्छ अन्नसेवन
उघड्यावर विकले जाणारे पदार्थ, कापलेली फळं, चाट, गोलगप्पे इत्यादींपासून संसर्ग होऊ शकतो.
-
स्वच्छतेचा अभाव
हात न धुता अन्न बनवणे किंवा खाणे, स्वयंपाकघरातील स्वच्छतेची अनदेखी ही कारणे गंभीर ठरू शकतात.
-
जंतुसंसर्ग आणि विषाणू
ई-कोलाई, रोटाव्हायरस, शिगेला यांसारखे जीवाणू आणि विषाणूंमुळे अतिसार होतो.
-
कमकुवत पचनसंस्था
ज्यांची पचनसंस्था कमजोर आहे, त्यांना अतिसार लगेच होऊ शकतो.
अतिसाराची लक्षणं ओळखा
- दिवसातून ३ पेक्षा अधिक वेळा पातळ शौच
- शौचासंदर्भात दुर्गंधी
- पोटात मुरडा किंवा गडगडाट
- उलटी किंवा मळमळ
- ताप आणि थकवा
- शरीरात पाण्याची कमतरता (डिहायड्रेशन)
- लहान मुलांमध्ये सतत रडणे, डोळे खोल गेलेले दिसणे
अतिसारात कोणाला जास्त धोका असतो?
-
लहान मुले (५ वर्षांखालील)
-
वृद्ध व्यक्ती (६० वर्षांवरील)
-
गर्भवती महिला
-
प्रतिबंधक शक्ती कमी असलेले रुग्ण
पावसाळ्यात अतिसार टाळण्यासाठी घ्या या १० महत्त्वाच्या खबरदाऱ्या
-
पाणी नेहमी उकळून किंवा फिल्टर करून प्या.
-
स्वच्छता राखा – जेवणाआधी व शौचानंतर साबणाने हात धुवा.
-
बाहेरील उघड्यावरचे अन्न आणि फळं टाळा.
-
घरी शिजवलेले अन्न गरम गरम खा.
-
भाज्या आणि फळं स्वच्छ धुवूनच वापरा.
-
घरातील पाण्याची टाकी नियमितपणे स्वच्छ करा.
-
प्लास्टिकच्या बाटल्यांमधील पाणी तपासूनच प्या.
-
लहान मुलांचे दूध व खाद्यपदार्थ वेळेवर झाकून ठेवा.
-
ओले कपडे, बॅग्स किंवा पायांवरून पाणी घरात नेऊ नका.
-
अतिसाराच्या लक्षणांची लवकर दखल घ्या आणि डॉक्टरांचा सल्ला घ्या.
घरच्या घरी ORS कसा तयार कराल?
ओआरएस (ORS – Oral Rehydration Solution) हा अतिसारात जीव वाचवणारा उपाय आहे.
ORS तयार करण्याची पद्धत:
- १ लिटर उकळलेले व थंड झालेले पाणी घ्या
- त्यात ६ चमचे साखर आणि १/२ चमचा मीठ मिसळा
- नीट ढवळून दर अर्ध्या तासाने एक कप द्या
- ६ महिन्यांपेक्षा लहान बाळांना स्तनपान सुरूच ठेवा
पावसाळ्यात अतिसार झाल्यास हे घरगुती उपाय करून पाहा
-
जिरे पाणी
- एक चमचा जिरे पाण्यात उकळा, थंड करून दर तासाला एक कप द्या.
- जिरे पचनशक्ती सुधारते आणि सूज कमी करते.
-
तांदळाची मांड
- उकडलेल्या तांदळाची मांड लहान मुलांसाठी उत्तम आहे.
- यामध्ये स्टार्च असते, जे पाणी टिकवण्यास मदत करते.
-
साखर-मीठ पाण्याचा उपयोग
- डिहायड्रेशन दूर ठेवण्यासाठी अत्यंत प्रभावी.
-
तुळशी व सौंफाचा काढा
- तोंडाला चव येते आणि पचन सुधारते.
-
बिल्व फळाचा उपयोग
- बिल्व फळाचे गर अतिसारावर गुणकारी आहे.
डॉक्टरांचा सल्ला कधी घ्यावा?
-
दोन दिवसांहून अधिक काळ अतिसार होत असल्यास
-
डिहायड्रेशनची लक्षणं असल्यास (ओठ सुके, लघवी कमी होणे)
-
अतिसारासोबत ताप, रक्तयुक्त मल दिसल्यास
-
उलटी सतत होत असल्यास
शहरातील वाढती आकडेवारी – चिंतेचा विषय
शहरात प्रत्येक महिन्याला सरासरी ८०० रुग्ण आढळतात. गेल्या वर्षी ही संख्या ९००० पेक्षा अधिक होती. या पार्श्वभूमीवर, आरोग्य विभागाकडून जनजागृती मोहीम सुरू करण्यात आली आहे.
दूषित पाण्याचा वापर थांबवला तर ५०% आजार टाळता येतात.
नागरिकांनी घ्यावयाची जबाबदारी
आरोग्य विभाग सतर्क असला तरी प्रत्येक व्यक्तीने स्वत:ची आणि कुटुंबाची काळजी घेणे आवश्यक आहे. स्वच्छता, योग्य अन्नसेवन, आणि वेळेवर उपचार हे अतिसारापासून वाचण्याचे सर्वोत्तम मार्ग आहेत.
🔚 निष्कर्ष – अतिसार टाळणे शक्य आहे, फक्त थोडी काळजी घ्या!
पावसाळ्यात अतिसाराचा धोका वाढतो हे नक्की. पण स्वच्छता, योग्य आहार आणि लवकर लक्ष दिल्यास हा आजार सहज टाळता येतो. लहान मुलं, वृद्ध यांची विशेष काळजी घेणे गरजेचे आहे. घरगुती उपायांनी सुरुवात करून गरज भासल्यास डॉक्टरांचा सल्ला घ्या.
🛑 लक्षणं दुर्लक्षित करू नका, सजग राहा – निरोगी राहा!
