हरभरा

हरभरा हे रब्बी हंगामात घेतल्या जाणाऱ्या पिकां पैकी एक महत्वाचे कडधान्य पीक आहे. मानवी आहारात या पिकास अनन्यसाधारण महत्व आहे. हे एक पौष्टिक पीक आहे जे प्रथिने, फायबर आणि खनिजे यांचे चांगले स्रोत आहे. हे पिक कमी खर्चात घेता येते आणि त्याचे उत्पादन चांगले मिळते. हरभरा लागवडीसाठी वाणाची निवड ही अत्यंत महत्त्वाची आहे. चांगल्या वाणामुळे उत्पादनात लक्षणीय वाढ होते.

आर्थिकदृट्या शेतकऱ्यांना सधन करणारे हरभरा हे महत्वाचे कडधान्य पिक आहे. हरभरा भरघोस उत्पादन वाढीसाठी सुधारीत जातींची निवड करणे बीजप्रक्रिया, योग्य वेळेवर पेरणी करणे, रासायनिक खताचा वापर, पाणी व्यवस्थापन आणि कीड व्यवस्थापन याकडे लक्ष देणे फार महत्वाचे आहे.

दिग्विजय (फुले 9425-5):

ही हरभराची जात महाराष्ट्रामध्ये सर्वाधिक लोकप्रिय आहे. या जातीचे उत्पादन क्षमता 25-30 क्विंटल प्रति हेक्टर आहे. म्हणजे एकरी १०-१२ क्विंटल हे देशी वाण आहे ही जात मर, करपा रोगास प्रतिकारक आहे आहे आणि पाण्याच्या ताणाला सहनशील आहे. या पिकाचा कालवधी ११० दिवस आहे.

विजय (फुले जी 81-1-1):

ही हरभराची जात  महाराष्ट्रामध्ये लोकप्रिय आहे. या जातीचे उत्पादन क्षमता 20-25 क्विंटल प्रति हेक्टर आहे. ही जात रोगप्रतिकारक आहे. हे वाण पाण्याचा तान सहन करण्यास सक्षम आहे ही एक बुटकी आणि पसरट वाढणारी जात आहे ह्या वाणाची पाने, घाटे व दाणे आकाराने मध्यम आहे जी कोरडवाहू आणि बागायती दोन्ही परिस्थितींमध्ये चांगली वाढते. या पिकाचा कालवधी १०५ ते ११० दिवस आहे.

विशाल:

ही हरभराची जात  मध्यम उंचीची असते आणि त्याचे दाणे मोठे, टपोरे आणि गर्द हिरवे असतात. बाजारात सर्वाधिक मागणी असलेला एकमेव वाण. या जातीचे उत्पादन क्षमता 25-30 क्विंटल प्रति हेक्टर आहे. म्हणजे एकरी १०-१२ क्विंटल हे वाण मर रोगास प्रतिकारक आहे. ही एक उंच आणि सरळ वाढणारी जात आहे जी चांगल्या प्रकारे फुलते. या पिकाचा कालवधी ११० ते ११५ दिवस आहे.

फुले विक्रम:

ही हरभराची जात  कोरडवाहू परिस्थितीत चांगली वाढते. या जातीचे उत्पादन क्षमता 15-20 क्विंटल प्रति हेक्टर आहे. हे वाण पाण्याचा तान सहन करण्यास सक्षम आहे. ही एक बुटकी आणि पसरट वाढणारी जात आहे जी मध्यम ते उच्च उत्पादन क्षमता देते. ही जात रोगप्रतिकारक आहे.

उंची चांगली असल्याने यांत्रिक कापणीसाठी हार्वेस्टरच्या साह्याने कापणीसाठी ते खूप उपयुक्त ठरेल आणि हाताने कापणी करण्यासाठी मजुरांच्या समस्येपासून शेतकऱ्यांना मुक्त करेल. यामुळे वेळेत आणि कापणी खर्चात मोठी बचत होईल.

फुले विक्रांत:

ही हरभराची जात  बागायतीसाठी योग्य आहे. या जातीचे उत्पादन क्षमता 25-30 क्विंटल प्रति हेक्टर आहे. हे वाण मर रोगास प्रतिकारक आहे. ही एक उंच आणि सरळ वाढणारी जात आहे जी चांगल्या प्रकारे फुलते आणि उच्च उत्पादन क्षमता देते.

हरभरा लागवडीसाठी योग्य जात निवडताना खालील घटकांचा विचार केला पाहिजे:

• हवामान:हरभरा हे कोरडवाहू आणि बागायती दोन्ही परिस्थितींमध्ये वाढू शकते. तथापि, कोरडवाहू क्षेत्रासाठी कोरडवाहू-सहिष्णु जाती निवडणे चांगले.
• जमिनीची गुणवत्ता:हरभरा हे सर्व प्रकारच्या जमिनीत वाढू शकते, परंतु चांगल्या निचरा होणारी आणि मध्यम ते खोल जमिनीमध्ये त्याची चांगली वाढ होते.
• उत्पादन क्षमता:आपण ज्या क्षेत्रामध्ये हरभरा लागवड करत आहात त्यानुसार उत्पादन क्षमता लक्षात घेऊन जात निवडा.
• रोग प्रतिकारक्षमता:काही हरभरा जाती रोगांना प्रतिरोधक असतात. जर आपल्या क्षेत्रात हरभरा रोगाचा प्रादुर्भाव असेल तर रोग प्रतिकारक्षम जात निवडणे चांगले.

हरभरा लागवडीसाठी बियाणे खरेदी करताना खालील गोष्टी लक्षात ठेवा:

• बियाणे प्रमाणित असल्याची खात्री करा.
• बियाणे चांगल्या दर्जाचे असल्याची खात्री करा.
• बियाणे कोरडे आणि निरोगी असल्याची खात्री करा.

हरभरा लागवडीसाठी खालील तंत्रज्ञानाचा वापर केला जातो:

• पेरणी:हरभरा हे वसंत ऋतूच्या सुरुवातीला (ऑक्टोबर-नोव्हेंबर) पेरले जाते. पेरणीची खोली 5-7 सेमी असावी.
• आंतरमशागत:पिकाच्या सुरुवातीच्या टप्प्यात दोनदा कोळपणी करावी.
• खत व्यवस्थापन:हरभरा पिकाला चांगल्या प्रकारे वाढण्यासाठी खते आवश्यक आहेत. पेरणीपूर्वी 12:32:16 या प्रमाणात NPK खताची 100 किलो प्रति हेक्टर मात्रा द्यावी. तसेच, फुले येण्याच्या वेळी 25 किलो युरिया प्रति हेक्टर मात्रा द्यावी.
• आजार आणि किडींचे नियंत्रण:हरभरा पिकावर अनेक रोग आणि किडींचा प्रादुर्भाव होऊ शकतो. रोग आणि किडींचे नियंत्रण करण्यासाठी योग्य उपाययोजना करा.