“शेती खर्च कमी करण्याचे स्मार्ट उपाय: आधुनिक तंत्रज्ञान आणि शाश्वत शेतीची दिशा”
शेतीतील वाढते उत्पादन खर्च कमी करण्यासाठी शेतकऱ्यांनी आधुनिक तंत्रज्ञान, जैविक व सेंद्रिय खते, ठिबक सिंचन आणि यांत्रिकीकरणाचा अवलंब करावा. कमी खर्चात अधिक उत्पादन घेण्याचे आणि जोखीम कमी करण्याचे स्मार्ट उपाय जाणून घ्या.
१. जुनं तंत्रज्ञान बदलून नव्या पद्धती स्वीकारा
आपण अजूनही जुनी यंत्रं, जुनं बियाणं वापरतोय का? मग खर्च वाढणारच ना! उत्पादन खर्च कमी करायचा असेल, तर:
सुधारित वाण वापरा – संकरित नसलेले पण अधिक उत्पादन देणारे.
दरवर्षी नवं बियाणं खरेदी न करता स्वतःचं राखून ठेवा.
गावाच्या गटामध्ये बियाणं तयार करण्याची योजना आखा.
२. खतांचा विचारपूर्वक वापर करा
जमिनीचं माती परीक्षण करूनच खतांचा वापर करा. बिनधास्त खतं घालून उत्पादन वाढत नाही, पण खर्च मात्र वाढतो!
सेंद्रिय खतं तयार करा – कंपोस्ट, गांडूळ खत, काडी-कचरा वापरा.
हिरवळीचं खत वापरून जमिनीला पोषण द्या.
युरिया वापरताना ‘निम कोटेड युरिया’ वापरा – त्याने नत्र कमी लागतो आणि कीड नियंत्रणही होतं.
३. किडींचं नियंत्रण – जरा शहाणपणाने!
किडनाशकांचा अतिरेक टाळा. उलट त्याचा पिकांवर उलट परिणाम होतो.
बीजप्रक्रियेसाठी सेंद्रिय उपाय वापरा – जीवाणू अमृत, दशपर्णी अर्क, ट्रायकोडर्मा इ.
सुरुवातीला जैविक किडनाशक वापरा. कीड जास्त झाली तरच रासायनिक वापरा.
चिकट सापळे, प्रकाश सापळे वापरून कीड नियंत्रण करा.
४. पाण्याची बचत म्हणजे पैसा वाचवणं
शेतीसाठी पाणी वापरताना शहाणपण बाळगा.
ठिबक सिंचन लावा – पाणी, खत आणि श्रम तीनही गोष्टींची बचत.
तुषार सिंचन, मल्चिंग (अच्छादन) यांचा वापर करा.
ओलावा टिकवण्यासाठी सेंद्रिय खतं आणि जमिनीवर पालापाचोळा टाका.
झाडांना ताण येणार नाही यासाठी फवारण्या करा (जसे की केवोलिन, पोटॅशियम नायट्रेट).
५. मजुरीवरील खर्च कमी करा – यंत्रांचा वापर वाढवा
आधुनिक कृषि अवजारं वापरल्यास ३०-५०% पर्यंत मजुरीची बचत होते.
बीबीएफ (रुंद वाफा सरी) यंत्र वापरून एकाच वेळी अनेक कामं करता येतात.
पिकांच्या लागवडीसाठी विशेष यंत्रं वापरल्यास ६०-८०% पर्यंत मजुरीची बचत होऊ शकते.
कृषि यंत्र भाड्याने घेण्यासाठी कृषी केंद्रांचा वापर करा.
६. शेतीतील जोखीम कमी करण्यासाठी…
आंतरपिकं घ्या – एकाच पिकावर अवलंबून राहू नका.
कधी पाऊस उशिरा पडतो, कधी अति – त्यामुळे कमी कालावधीची पिकं निवडा.
बहुपीक पद्धती अवलंबा – एकाच शेतात वेगवेगळी पिकं.
एकात्मिक शेती पद्धती स्वीकारा – शेतीसोबत कुक्कुटपालन, दुग्धव्यवसाय, फलोत्पादन इ.
समूह खरेदी आणि विक्री करा – निविष्ठांवर आणि मार्केटिंगवर खर्च कमी होतो.
पीक विमा घ्या – निसर्गाच्या लहरींपासून तुमचं रक्षण करतो.
शेवटी…
शेती ही जिद्दीची आणि चातुर्याची गरज असलेली गोष्ट आहे. वेळ बदलतोय, तसं आपणही थोडं बदलायला हवं. नव्या तंत्रज्ञानाचा स्वीकार करा, जमिनीची ओळख ठेवा, आणि खर्च टाळण्यासाठी योजना आखा. कमी खर्चात जास्त फायदा मिळवण्यासाठी हीच वाट आहे!
