शेतामध्ये वेदर स्टेशन (Weather Station)
भारतीय हवामान विभाग आणि भारतीय कृषी अनुसंधान परिषद यांनी हवामान आधारित शेती आणि शेती व्यवस्थापनासाठी स्वयंचलित हवामान केंद्रांची स्थापना देशभरात सुमारे दोनशे कृषी विज्ञान केंद्रात केली आहे. या केंद्रामध्ये हवामान विषयक आकेडवारी सातत्याने संकलित केली जाते. या स्वयंचलित हवामान केंद्रामुळे शेतकरी हवामान विषयक साक्षर होण्यास मदत होत असून, त्याद्वारे शेतकऱ्यांना पिकाचे व्यवस्थित नियोजन करणे शक्य होत आहे.
पुरेशी जागा (पाच बाय सात मीटर), जवळपास मोठा जलाशय, उच्च दाब वीजवाहिनी, मोठी झाडे अथवा इमारत असू नये, वेदर स्टेशन ठेवण्यासाठी, शेतकऱ्यांनी एक खुली आणि उंच जागा निवडावी. यामुळे वेदर स्टेशनवर सूर्यप्रकाश आणि वारा सहजपणे पोहोचू शकेल. वेदर स्टेशन स्थापित करताना योग्य दिशेने स्थापित करा. वेदर स्टेशन स्थापित करताना, तापमानमापक उभे राहण्यासाठी स्थापित करावा. वाफदाबमापक आणि सापेक्ष आर्द्रतामापक उभे राहण्यासाठी किंवा पडद्यावर स्थापित करावे. वेगमापक आणि दिशादर्शक क्षैतिजपणे स्थापित करावे.
वेदर स्टेशन केंद्रांत सेन्सरच्या मदतीने पर्जन्यमान, तापमान, आर्द्रता, वाऱ्याचा वेग, जमिनीतील ओलावा इत्यादी विविध घटकांची माहिती सातत्याने मिळते. ही माहिती पेन ड्राइव्हमध्ये साठवता येते, त्या आधारे अचूक विश्लेषण करता येते. सौर ऊर्जेवर चालणारी बॅटरी जोडली असल्याने विजेबाबत कोणताही अडथळा येत नाही.
आठवड्यातून दोन वेळा शेतकऱ्यांना हवामान अंदाज तसेच हवामान आधारित कृषी सल्ला मिळतो. गावपातळीवर शेतकऱ्यांचे व्हॉटसअॅप ग्रुप तयार करून हवामानाची माहिती नियमित दिली जाते. त्याद्वारे शेतकऱ्यांना पिकाचे व्यवस्थित नियोजन करता येते. नैसर्गिक आपत्तीवेळी या केंद्राची खूप मदत होते. हवामान केंद्रात हवामान शास्त्रज्ञ आणि निरीक्षक यांच्या माध्यमातून माहिती संकलन, शेतकऱ्यांना शेती सल्ला देणे ही कामे होतात. खरे तर, अशी स्वयंचलित हवामान केंद्रे प्रत्येक गावात हवीत. त्यामुळे बदलत्या हवामानात शेतकऱ्यांना पीक नियोजन करणे शक्य होऊन शेती उत्पादन आणि उत्पन्न वाढेल.
वेदर स्टेशनमध्ये सामान्यतः खालील उपकरणे असतात:
तापमानमापक: हवेचे तापमान मोजण्यासाठी
वाफदाबमापक: हवेतील वाफदाब मोजण्यासाठी
वेगमापक: वाऱ्याचा वेग मोजण्यासाठी
दिशादर्शक: वाऱ्याची दिशा मोजण्यासाठी
सापेक्ष आर्द्रतामापक: हवेतील आर्द्रता मोजण्यासाठी
वर्षामानमापक: पावसाचे प्रमाण मोजण्यासाठी
वेदर स्टेशन स्थापित केल्याने शेतकऱ्यांना खालील फायदे मिळू शकतात:
हवामान बदलांची अचूक आणि वेळेवर माहिती मिळेल.
शेतीच्या पद्धतींमध्ये योग्य बदल करता येतील.
शेतीतील उत्पादनात वाढ होऊ शकते.
वेदर स्टेशन नियमितपणे देखभाल करा. वेदर स्टेशन नियमितपणे देखभाल केल्याने त्याचे अचूक कामकाज सुनिश्चित होईल. वेदर स्टेशनची देखभाल करताना, उपकरणांचे काचेचे कवच साफ ठेवा. उपकरणांचे इलेक्ट्रॉनिक भाग धूळ आणि मातीपासून वाचवा.
भारतात, शेतकऱ्यांसाठी वेदर स्टेशन उपलब्ध आहेत. या वेदर स्टेशन्सना सरकारी संस्था आणि खाजगी कंपन्या तयार करतात. शेतकऱ्यांनी त्यांच्या गरजेनुसार आणि बजेटनुसार वेदर स्टेशन निवडू शकता.
