वैष्णवीच्या मृत्यूमागील कटू सत्य: हुंडा, प्रतिष्ठा आणि सामाजिक जबाबदाऱ्या
वैष्णवीच्या दुर्दैवी मृत्यूने समाजाला हादरवले. या लेखात आपण हुंडा, प्रतिष्ठेची चढाओढ, पालकांची जबाबदारी आणि स्त्री-सन्मान या सर्व पैलूंवर सखोल विचार करूया
सर्वत्र एकच चर्चा – वैष्णवीच्या मृत्यूची. एक सुंदर, शिक्षित, आत्मनिर्भर मुलगी. लग्न स्वतःच्या इच्छेने केलेली, घरच्यांनीही तिला पाठिंबा दिला. तरीही, शेवट हा इतका दुर्दैवी का झाला?
हुंडा: आजही स्त्रीविरोधी मानसिकतेचे मूळ कारण
“५० लाखांचे सोने, १० लाखांची चांदी, ४० लाखाची गाडी, ५० लाखाचा लग्नसोहळा” – हे ऐकून वाटतं, की एखाद्या जावयाला विकत घेण्याचा सौदा चाललाय.
आजही अनेक घरांमध्ये हुंडा ही एक न संपणारी मागणी आहे. पैसे देऊन प्रतिष्ठा खरेदी करण्याचा मोह आणि समाजात नाक वर राहावा यासाठी होणारा खर्च – या दोन्ही गोष्टी एका मुलीचं आयुष्य घेऊ शकतात, याचे भयानक उदाहरण म्हणजे वैष्णवी.
लग्न म्हणजे दोन व्यक्तींचं नातं, की दोन घराण्यांची प्रतिष्ठेची लढाई?
मुलगी उच्चशिक्षित असो वा स्वाभिमानी, जर तिचं लग्न हे “लोक काय म्हणतील?” या भीतीतून झालं असेल, तर ती मुलगी स्वतःच्या निर्णयांपासून फार दूर असते.
वैष्णवीचं घराणं मुलाच्या घराण्यापेक्षा जास्त प्रतिष्ठित होतं, हे आपल्याला सांगितलं जातं. पण मगही मुलीच्या सुखाऐवजी प्रतिष्ठेचा झगमगाट का महत्त्वाचा मानला गेला?
गरज आहे आत्मनिर्भरतेच्या खरीखुरी समजुतीची
शिक्षण म्हणजे केवळ पदवी नव्हे, तर “स्वतःच्या पायावर उभं राहणं”. वैष्णवीसारख्या मुलींना आपण शिक्षण देतो, पण आत्मनिर्भरता आणि आत्मविश्वास देतो का?
जर एखाद्या घरात जावयाच्या हावदार अपेक्षांना थोपवता येत नसेल, तर मुलगी कितीही शिकलेली असली तरी तिचं शिक्षण व्यर्थच ठरतं.
मुलगी सासरी सुखी होईल हाच एकमेव उद्देश का?
लग्न झाल्यावर सासरचं घर हेच मुलीचं “खरं घर” मानलं जातं. आणि हेच संस्कार तिच्या आयुष्याचा विनाश करू शकतात, जर त्या घरात तिला सुरक्षितता आणि सन्मान नसेल.
एका ९ महिन्याच्या बाळाच्या आयुष्यातून आई हरवली. ही केवळ एक स्त्रीच्या मृत्यूची घटना नाही, तर पुढच्या पिढ्यांच्या दुर्दैवाची सुरुवात आहे.
सामाजिक प्रतिष्ठा आणि राजकीय जोडणी – चुकीच्या पद्धतीने चर्चेला वळण देणे
या प्रकरणात अजित दादा पवार आणि सुप्रिया सुळे यांची नावे घेणं, ही मूलभूत विषयांपासून नजर फिरवण्याची क्लृप्ती आहे. जर एखाद्या पक्षाचा पदाधिकारी एखाद्या गुन्ह्यात गुंतला असेल, तर त्याची जबाबदारी पक्षनेत्यांवर थोपवणं हा योग्य दृष्टिकोन नाही. दोष कोणताही नेता,पक्ष किंवा संस्थाचा नाही – दोष व्यक्तीगत गुन्ह्यांचा आहे. या प्रकरणात नेत्यांना दोष देणं म्हणजे मुद्द्याचं गांभीर्य कमी करणं आहे. दोषी कोण आहे, हे तपासणं आणि शिक्षा होणं आवश्यक आहे, पण त्यासाठी मूळ सामाजिक रचना दोषी आहे हे विसरू नका.
आपल्या समाजात अजूनही सासर म्हणजे मुलीचं अंतिम ठिकाण मानलं जातं – हेच बदलायला हवं. हे प्रकरण वैयक्तिक आहे, कौटुंबिक आहे, सामाजिक आहे. याला राजकीय वळण देऊन TRP मिळवण्याचा प्रयत्न निषेधार्ह आहे.
हुंडा कायद्याचा फोलपणा आणि सामाजिक मूक संमती
हुंडा विरोधी कायदा अस्तित्वात आहे, पण त्याची अंमलबजावणी? किती मुली प्रत्यक्षात मदतीसाठी पुढे येतात? त्या वेळेला समाज आणि माहेरचे लोक तिच्या पाठीशी असतील का?
बहुतेक वेळा मुली गप्प राहतात – कारण प्रतिष्ठा, समाज, आणि “तूच समजूतदार आहेस” असं म्हणून त्यांच्यावर जबाबदारी टाकली जाते.
पालकांची भूमिका – प्रतिष्ठा की मुलीचं खरे सुख?
पालकांच्या मनात असते – “आपली मुलगी उच्चभ्रू घरात जायला हवी”. पण जर त्या घरात तिचा अपमान होणार असेल, तिला कमी लेखलं जाणार असेल, तर ती प्रतिष्ठा फोल ठरते.
त्या ५० लाखांचा खर्च करून जेव्हा कर्जात बुडलेलं घर तयार होतं, तेव्हा लेकीच्या भविष्याचा बाजार मांडला जातो. त्याऐवजी ती रक्कम तिच्या उद्योगासाठी, शिक्षणासाठी वापरली असती, तर आयुष्य घडवता आलं असतं.
स्त्री शिक्षण आणि आधुनिकतेची चुकीची व्याख्या
मुली शिकतात, इंग्रजी बोलतात, स्वतः गाडी चालवतात. पण जेव्हा सासरच्या अपमानासमोर त्या गप्प बसतात, तेव्हा त्यांच्या शिक्षणाचा अर्थ काय उरतो?
आधुनिकतेचा अर्थ केवळ जीवनशैली नाही, तर निर्णय घेण्याची ताकद असणे आहे. आपल्याला हे सांगणं आणि शिकवणं आवश्यक आहे – पालकांना आणि समाजालाही.
नात्यांत पारदर्शकता आणि कुटुंबांमध्ये संवाद गरजेचा
कोणतंही नातं, तेवढंच टिकतं जेवढं त्यात संवाद, आदर आणि सहकार्य असतं. मुलगी जर लग्नानंतर तणावात आहे, तर तिची मदत करणं, तिच्यावर विश्वास ठेवणं, तिच्या मताला महत्त्व देणं ही घरच्यांची जबाबदारी आहे.
निष्कर्ष: वैष्णवी गेली, पण आपण काय शिकलो?
वैष्णवीचं निधन हे एका व्यक्तीचा मृत्यू नसून समाजाच्या अपयशाचं प्रतीक आहे. आज पालक, समाज, आणि राजकीय संस्था सगळ्यांनी आत्मपरीक्षण करावं लागेल – मुलींच्या शिक्षणाचं, आत्मनिर्भरतेचं, आणि स्वतंत्र निर्णयक्षमतेचं खरं समर्थन आपण करतो का?
मुलीला विकायचं नाही, वाढवायचं असतं. तिच्या पाठीशी उभं राहा, तिला ऐका, आणि तिला विश्वास द्या. जग बदलायला वेळ लागेल, पण सुरुवात आपल्या घरापासून करा.
🟡 जर हा लेख आपल्या मनाला स्पर्शून गेला असेल, तर कृपया तो इतरांपर्यंत पोहोचवा. चर्चा घडवा. आणि एखादी वैष्णवी पुन्हा असं आयुष्य हरवू नये यासाठी सजग राहा.
