राष्ट्रीय खाद्यतेल-तेलबिया अभियानाला केंद्रिय मंत्रिमंडळाची मंजूरी

परिचय: भारताच्या तेलबिया उत्पादनातील आत्मनिर्भरतेचा महत्त्वाचा टप्पा

भारताच्या खाद्यतेल उत्पादनात स्वावलंबन साध्य करण्यासाठी आणि देशातील तेलबिया उत्पादन वाढवण्याच्या उद्देशाने केंद्र सरकारने महत्त्वाकांक्षी राष्ट्रीय खाद्यतेल-तेलबिया अभियानाची (NMEO-OP) घोषणा केली आहे. यामुळे तेलबियांच्या उत्पादनाची कार्यक्षमता वाढवून देशातील खाद्यतेलाच्या आयातीवर अवलंबित्व कमी करण्याचे उद्दिष्ट ठेवण्यात आले आहे.राष्ट्रीय खाद्यतेल-तेलबिया अभियानाची ओळख

केंद्र सरकारने राष्ट्रीय खाद्यतेल-तेलबिया अभियान राबवण्याची योजना जाहीर केली आहे, ज्यामुळे तेलबियांच्या उत्पादनात मोठी वाढ होण्याची शक्यता आहे. या अभियानाचे मुख्य उद्दीष्ट म्हणजे भारताला खाद्यतेलाच्या उत्पादनात आत्मनिर्भर बनवणे आणि देशातील आयातीवर अवलंबित्व कमी करणे.

अभियानाच्या उद्देशांचा आढावा

तेलबिया उत्पादन वाढवण्याची योजना

या अभियानाच्या अंतर्गत, मोहरी, भुईमूग, सोयाबीन, तीळ आणि सूर्यफुल यांसारख्या प्रमुख तेलबिया पिकांचे उत्पादन वाढवले जाणार आहे. या पिकांच्या उत्पादनात वाढ करण्यासाठी शेतकऱ्यांना दर्जेदार बियाणे, योग्य मार्गदर्शन आणि सुधारित तंत्रज्ञान दिले जाणार आहे.

आत्मनिर्भरतेचा विचार

केंद्र सरकारने भारताला खाद्यतेल उत्पादनात आत्मनिर्भर बनवण्याचे उद्दीष्ट ठेवले आहे. आजघडीला देशाच्या गरजेच्या सुमारे ६५ टक्के खाद्यतेलाची आयात केली जाते, त्यामुळे या अभियानाच्या माध्यमातून तेलबियांच्या उत्पादनात भर घालून आयातीवरील अवलंबित्व कमी करणे अपेक्षित आहे.

अभियानासाठी मंजूर खर्च

२०२४-२५ ते २०३०-३१ कालावधीत निधी

या अभियानासाठी २०२४-२५ ते २०३०-३१ या सात वर्षांच्या कालावधीत केंद्र सरकारने १० हजार १०३ कोटी रुपयांच्या खर्चाला मान्यता दिली आहे. या निधीचा वापर शेतकऱ्यांना समर्थन देण्यासाठी आणि पायाभूत सुविधा उभारण्यासाठी केला जाणार आहे.

तेलबियांचे उत्पादन वाढवण्याचे उद्दिष्ट

अभियानाचे उद्दिष्ट म्हणजे २०३०-३१ पर्यंत तेलबियांचे उत्पादन ६९.७ दशलक्ष टनांपर्यंत नेणे. २०२२-२३ मध्ये तेलबियांचे उत्पादन ३९ दशलक्ष टन होते, त्यामुळे उत्पादनात मोठी वाढ होईल अशी अपेक्षा आहे.

तेलबियांचे उत्पादन आणि उद्दिष्ट

मोहरी, भुईमूग, सोयाबीन, तीळ, सूर्यफुल

या पिकांचे उत्पादन वाढवण्यासाठी आधुनिक तंत्रज्ञानाचा वापर केला जाणार आहे. तसेच या पिकांच्या उत्पादकतेत सुधारणा करून देशातील शेतकऱ्यांचे उत्पन्न वाढवण्याचे उद्दिष्ट आहे.

सरकी, तांदळाचा कोंडा, ट्री बोर्न ऑईल

सरकी आणि तांदळाचा कोंडा यासारख्या पिकांपासून तेल काढण्यासाठीही कार्यक्षमता वाढवली जाणार आहे, जेणेकरून उत्पादनातील वैविध्य वाढेल.

पामतेल उत्पादन

पामतेलाचे महत्त्व

पामतेल हे भारताच्या खाद्यतेलाच्या गरजेचा एक महत्त्वाचा भाग आहे. याचे उत्पादन वाढवण्यासाठी स्वतंत्र योजना राबवली जाणार आहे. पामतेलाचे उत्पादन वाढवून आयातीवर अवलंबित्व कमी करण्याचे उद्दिष्ट आहे.

एकत्रित उत्पादनाची योजना

२०३०-३१ पर्यंत एकत्रितपणे खाद्यतेल उत्पादन २५.४५ दशलक्ष टनांपर्यंत वाढवण्याचे उद्दिष्ट ठरवले आहे. यामुळे भारताच्या खाद्यतेलाच्या गरजेपैकी ७२ टक्के गरज पूर्ण होईल.

बियाणे पुरवठा सुधारणा

शेतकऱ्यांसाठी दर्जेदार बियाण्यांचा पुरवठा

शेतकऱ्यांना उच्च दर्जाचे बियाणे वेळेवर उपलब्ध करून देण्यासाठी ‘रोलिंग सीड’ योजना राबवली जाणार आहे. या योजनेच्या माध्यमातून शेतकरी उत्पादक संस्था, सहकारी संस्था, आणि सरकार यांच्यातील सहकार्य वाढवले जाईल.

बियाणे केंद्रांची स्थापना

६५ नवीन बियाणे केंद्रे

तेलबियांच्या उत्पादनात वाढ करण्यासाठी देशभरात ६५ नवीन बियाणे केंद्रे स्थापन केली जाणार आहेत. या केंद्रांमुळे शेतकऱ्यांना दर्जेदार बियाण्यांचा पुरवठा होईल.

५० साठवण युनिट्सची स्थापना

बियाण्यांची साठवण क्षमता वाढवण्यासाठी ५० नवीन साठवण युनिट्स स्थापन केले जातील, ज्यामुळे उत्पादन आणि पुरवठ्यात सततता राहील.

निष्कर्ष

राष्ट्रीय खाद्यतेल-तेलबिया अभियान हे भारताच्या खाद्यतेल उत्पादनात आत्मनिर्भरता साध्य करण्यासाठी महत्त्वाचे पाऊल आहे. शेतकऱ्यांसाठी तंत्रज्ञान आणि दर्जेदार बियाण्यांचा वापर, पायाभूत सुविधांची उभारणी, आणि आयात-निर्यात धोरणांची सुधारणा यामुळे देशातील तेलबियांच्या उत्पादनात वाढ होईल.