नैसर्गिक शेती: भारताच्या शेतकऱ्यांसाठी जागतिक बाजारपेठेचा नवीन अध्याय
नैसर्गिक शेतीला प्रोत्साहन देण्यासाठी भारत सरकारने मोठा निर्णय घेतला आहे. केंद्रीय मंत्रीमंडळाने नैसर्गिक शेती मिशनसाठी २,४८१ कोटी रुपयांचा निधी मंजूर केला आहे. या उपक्रमामुळे जागतिक बाजारपेठेत शेतकऱ्यांना स्थान मिळवून देण्याची योजना आहे. केंद्रीय सहकार मंत्री अमित शहा यांच्या मते, नैसर्गिक शेतीमुळे भारताला १० लाख कोटी रुपयांच्या जागतिक बाजारपेठेचा फायदा होऊ शकतो.
नैसर्गिक शेती म्हणजे काय?
नैसर्गिक शेती ही रासायनिक पदार्थांशिवाय केली जाणारी पद्धत आहे, जी पूर्णतः नैसर्गिक घटकांवर आधारित आहे. या पद्धतीमध्ये खालील तंत्रांचा समावेश होतो:
सेंद्रिय खतांचा वापर: गांडूळखत, शेणखत यांसारख्या नैसर्गिक खतांचा वापर.
आंतरपिके आणि झाडांचे संरक्षण: विविध प्रकारची आंतरपिके आणि झाडे लागवड करून जमिनीचा पोत राखणे.
पाण्याचा शाश्वत वापर: ठिबक सिंचनासारख्या पद्धतींचा अवलंब.
सरकारची भूमिका आणि मंजूर निधी
२,४८१ कोटी रुपयांचा निधी मंजूर करून सरकारने शेतकऱ्यांना नैसर्गिक शेतीकडे वळण्यासाठी प्रोत्साहन दिले आहे. यामध्ये तांत्रिक प्रशिक्षण, सेंद्रिय खतांचे वितरण, आणि उत्पादने विक्रीसाठी मार्केटिंगची सुविधा यांचा समावेश असेल.
जागतिक बाजारपेठेतील संधी
१० लाख कोटी रुपयांची जागतिक बाजारपेठ
विषमुक्त अन्नाची मागणी: आंतरराष्ट्रीय पातळीवर सेंद्रिय आणि विषमुक्त अन्नधान्य, फळे आणि भाज्यांना प्रचंड मागणी आहे.
निर्यातवाढीची शक्यता: नैसर्गिक उत्पादनांमुळे निर्यातीत वाढ होईल, ज्यामुळे शेतकऱ्यांचा नफा वाढेल.
गुणवत्तेला महत्त्व: जागतिक बाजारपेठेत दर्जेदार उत्पादनांना प्राधान्य दिले जाते, आणि नैसर्गिक शेती हे उद्दिष्ट साध्य करू शकते.
शेतकऱ्यांसाठी अनुदानाची घोषणा
केंद्रीय कृषीमंत्री शिवराजसिंह चौहान यांनी शेतकऱ्यांना नैसर्गिक शेतीसाठी आर्थिक सहाय्य देण्याची योजना जाहीर केली आहे. या योजनेद्वारे शेतकऱ्यांना खालील लाभ मिळतील:
सेंद्रिय खतासाठी सबसिडी: नैसर्गिक घटकांपासून तयार होणाऱ्या खतांना अनुदान.
उत्पादन तंत्रज्ञानाचे प्रशिक्षण: नवीन तंत्रज्ञान शिकवण्यासाठी कार्यशाळा.
बाजारपेठेसाठी मदत: नैसर्गिक उत्पादने विकण्यासाठी स्थानिक आणि आंतरराष्ट्रीय मार्केटिंग सुविधा.
नैसर्गिक शेतीचे फायदे
आर्थिक लाभ
उत्पादन खर्च कमी होत असल्याने शेतकऱ्यांना जास्त नफा होतो.
विषमुक्त उत्पादनांच्या अधिक किमती मिळतात.
पर्यावरणीय फायदे
रासायनिक पदार्थ न वापरल्यामुळे जमिनीचा पोत सुधारतो.
पाण्याची बचत होते.
पर्यावरणाच्या शाश्वततेला चालना मिळते.
आरोग्यासाठी फायदेशीर
नैसर्गिक उत्पादनांमुळे ग्राहकांच्या आरोग्यावर चांगला परिणाम होतो.
चुनौत्या आणि उपाय
चुनौत्या
नैसर्गिक पद्धतींना वेळ लागतो.
सुरुवातीला उत्पादनात घट होण्याची शक्यता.
जागतिक स्तरावर स्पर्धा अधिक आहे.
उपाय
सरकारने तांत्रिक सहाय्य आणि अनुदानाची व्याप्ती वाढवावी.
जागतिक बाजारपेठेत प्रवेश मिळवण्यासाठी दर्जेदार उत्पादनांवर भर द्यावा.
शेतकरी गट तयार करून सामूहिक उत्पादनाचे धोरण राबवावे.
निष्कर्ष
नैसर्गिक शेती हा भारतीय शेतकऱ्यांसाठी नव्या संधींचा मार्ग आहे. सरकारच्या धोरणात्मक निर्णयामुळे भारत जागतिक बाजारपेठेत विषमुक्त उत्पादनांचा प्रमुख पुरवठादार बनू शकतो. शेतकऱ्यांनी नैसर्गिक शेतीच्या या प्रवासात सहभागी होऊन आपली आर्थिक परिस्थिती सुधारण्याचा प्रयत्न करावा.
