इस्रो आदित्य-L1 मिशन
आदित्य-एल 1 चा ‘हॅलो‘ टू सन, इस्रोचा नवा विक्रम
इंडियन स्पेस रिसर्च ऑर्गनायझेशन (ISRO) चे आदित्य-L1 मिशन हे सूर्याच्या अभ्यासासाठी एक अंतराळयान आहे। हे PSLV-C57 रॉकेटद्वारे 2 सप्टेंबर 2023 रोजी प्रक्षेपित करण्यात आले होते आणि ते 6 जानेवारी 2024 रोजी सन-अर्थ लॅग्रेंज पॉइंट 1 (L1) मध्ये पोचले. हे वाहन पृथ्वीपासून सुमारे 1.5 दशलक्ष किलोमीटर अंतरावर, सूर्य-पृथ्वी प्रणालीच्या ‘ Lagrange Point 1’ (L1) च्या आसपास प्रभामंडलाच्या कक्षेत स्थापित केले आहे. ही मोहीम सर्वात जटिल आणि कठीण अंतराळ मोहिमांपैकी एक आहे.
आदित्य-L1 मिशनची वैज्ञानिक उद्दिष्टे
सूर्याच्या वातावरणाचा, विशेषतः क्रोमोस्फियर आणि कोरोनाचा अभ्यास करणे.
कोरोनल मास इजेक्शन (CME), सोलर फ्लेअर्स आणि सोलर कोरोनाचे रहस्यमय हीटिंग यासारख्या घटनांमध्ये अंतर्दृष्टी प्राप्त करणे.
सूर्याच्या वातावरणाच्या गतिशीलतेचा अभ्यास करणे.
क्रोमोस्फियर आणि कोरोना गरम करण्याचा अभ्यास करण्यासाठी.
अंशतः आयनीकृत प्लाझ्माच्या भौतिकशास्त्राचा अभ्यास करणे.
सीएमई, फ्लेअर्स आणि कोरोनाची उत्पत्ती आणि विकासाचा अभ्यास करण्यासाठी.
सूर्यापासून कण गतिशीलतेचा अभ्यास करण्यासाठी.
सूर्याच्या कोरोनाचे भौतिकशास्त्र आणि त्याच्या तापमान प्रणालीचा अभ्यास करण्यासाठी.
कोरोना आणि कोरोनल लूपच्या प्लाझ्माचे निदान करणे: तापमान, वेग आणि घनता.
CMEs च्या विकास, गतिशीलता आणि उत्पत्तीचा अभ्यास करणे.
आदित्य-L1 मिशन उपकरणे
आदित्य-एल 1 मध्ये सात उपकरणे आहेत, त्यापैकी चार सूर्य दुर्बिणी आहेत आणि तीन इन-साइट निरीक्षणे आहेत.
अल्ट्राव्हायोलेट स्पेक्ट्रोग्राफ (UVS): हे उपकरण सूर्याच्या क्रोमोस्फियर आणि कोरोनाचे तापमान आणि रसायनशास्त्राचा अभ्यास करेल.
हायड्रोजन अल्ट्राव्हायोलेट इमेजर (HUI): हे उपकरण सूर्याच्या क्रोमोस्फियर आणि कोरोनाच्या किरणोत्सर्गाचा अभ्यास करेल.
अल्ट्राव्हायोलेट इमेजर (UVI): हे उपकरण सूर्याच्या क्रोमोस्फियर आणि कोरोनाच्या किरणोत्सर्गाचा अभ्यास करेल.
अल्ट्राव्हायोलेट स्पेक्ट्रोमीटर (UVS): हे उपकरण सूर्याच्या क्रोमोस्फियर आणि कोरोनाचे तापमान आणि रसायनशास्त्राचा अभ्यास करेल.
आदित्य-L1 इन-साइट उपकरणे:
मॅग्नेटिक फील्ड मेजर (BMF): हे उपकरण सूर्याजवळील अंतराळातील चुंबकीय क्षेत्र मोजेल.
प्लाझ्मा मेजर (पीएम): हे उपकरण सूर्याजवळील अंतराळातील प्लाझ्माचे गुणधर्म मोजेल.
आयन मेजर (IM): हे उपकरण सूर्याजवळील अंतराळातील आयनांचे गुणधर्म मोजेल.
आदित्य-L1 मिशनचे महत्त्व
आदित्य-एल 1 हे एक महत्त्वाचे विज्ञान अभियान आहे जे सूर्याच्या वातावरणाविषयीची आपली समज वाढवण्यास मदत करेल। मिशन सीएमई, फ्लेअर्स आणि कोरोनाचे रहस्यमय हीटिंग सारख्या घटनांमध्ये अंतर्दृष्टी प्रदान करण्यात देखील मदत करेल.
आदित्य-L1 मिशन हा भारताच्या अंतराळ विज्ञान कार्यक्रमासाठी महत्त्वाचा टप्पा आहे। या मोहिमेमुळे भारताला अंतराळ विज्ञान क्षेत्रातील एक प्रमुख खेळाडू.
