आरोग्यासाठी व्यायाम महत्त्वाचा

व्यायाम हा एक शारीरिक क्रियाकलाप आहे जो शरीराचे स्नायू आणि सांधे वाकवून, पसरवून आणि ताणून केला जातो. व्यायाम करण्याचे अनेक फायदे आहेत, व्यायाम हा शारीरिक आणि मानसिक आरोग्यासाठी आवश्यक आहे.

भारतीय समाजामध्ये व्यायामाची आवड खूप कमी आहे. सुशिक्षित सुखवस्तू समाजात तर व्यायामाची आवड अगदीच कमी आहे. भारताताल्या जातिव्यवस्थेमुळे कष्टकरी वर्गाला अन्न कमी तर खाणा-यांना श्रमच नाही अशी परिस्थिती आहे. म्हणूनच व्यायामाचे महत्त्व आहे.

व्यायामाचे महत्व

नियमित व्यायाम केला तर रक्तातली वाईट चरबी घटते, व्यायाम करत नसतानाच्या वेळातही ते काम सुरू राहातं. व्यायामाने भूक मंदावते आणि गरजेपेक्षा जास्त, गोड-तेलकट- ‘हाय कॅलरी’ अन्नासाठी खा-खा होत नाही. व्यायामापेक्षा नुसतंच कमी खाल्ल्याने वजन अधिक घटतं. पण त्यासोबत स्नायूंचे वजन घटते. मिताहाराला व्यायामाची जोड दिली तर स्नायू बळकट राहतात. त्यामुळे तोल सांभाळणं सोपं जातं; धडपडल्यास हाड मोडणे टळतं. वजन उचलताना स्नायू आणि हाडं खेचली जातात. त्या ताणाने हाडं अधिक मजबूत होतात; त्यांचा ठिसूळपणा घटतो. सांधे बळकट होतात.

व्यायाम करताना स्नायूंमध्ये इन्सुलिनसारखा एक पदार्थ तयार होतो. त्यामुळे हलक्या आहारानंतरच्या, शतपावली सारख्या व्यायामाने रक्तातली साखर घटते. मधुमेह नियंत्रणात ठेवण्यास मदत होते. व्यायामामुळे त्यानंतरचे १२ तास रक्तदाब कमी राहतो. दर १२ तासांनी व्यायाम केला तर तो परिणाम अखंड सुरूच राहतो. व्यायामामुळे स्नायू कडे जाणारा रक्तपुरवठा तर वाढतोच शिवाय हृदयाकडे, मेंदूकडे जाणाऱ्या रक्तवाहिन्या वाढतात. दीर्घायुष्याची शक्यता २० टक्क्यांनी वाढते.

जे लोक व्यायाम करीत नाहीत त्यांना आज ना उद्या आरोग्यसमस्या जाणवतील. या सर्व हळूहळू वाढणा-या समस्या असल्याने त्यांची मनुष्याला सवय होऊन जाते. व्यायाम न करणेही अंगवळणी पडते. अनेकजण या आळसाचे समर्थन करतात. व्यायामाची आवड लहानपणापासूनच लावली पाहिजे. प्रत्येकाने काही ना काही व्यायाम आयुष्यभर नियमित करायला पाहिजे.

आरोग्यासाठी व्यायामाचे फायदे

वजन कमी करणे आणि नियंत्रित करणे

व्यायाम हा वजन कमी करण्यासाठी आणि वजन नियंत्रित करण्यासाठी एक प्रभावी मार्ग आहे. व्यायाम केल्याने शरीरातील कॅलरीज जाळण्यास मदत होते, ज्यामुळे वजन कमी होण्यास मदत होते.

हृदयरोग, स्ट्रोक आणि मधुमेहाचा धोका कमी करणे

व्यायाम केल्याने हृदयरोग, स्ट्रोक आणि मधुमेहाचा धोका कमी होतो. व्यायाम केल्याने रक्तवाहिन्यांमध्ये रक्त प्रवाह सुधारण्यास मदत होते, ज्यामुळे हृदयरोग आणि स्ट्रोकचा धोका कमी होतो. व्यायाम केल्याने इन्सुलिनची कार्यक्षमता देखील सुधारण्यास मदत होते, ज्यामुळे मधुमेहाचा धोका कमी होतो.

कर्करोगाचा धोका कमी करणे

व्यायाम केल्याने काही प्रकारच्या कर्करोगाचा धोका कमी होतो. व्यायाम केल्याने शरीरातील पेशींची वाढ आणि विकास नियंत्रित करण्यास मदत होते, ज्यामुळे कर्करोगाचा धोका कमी होतो.

ऑस्टियोपोरोसिसचा धोका कमी करणे

व्यायाम केल्याने ऑस्टियोपोरोसिसचा धोका कमी होतो. व्यायाम केल्याने हाडे मजबूत आणि टोनमध्ये राहण्यास मदत होते, ज्यामुळे ऑस्टियोपोरोसिसचा धोका कमी होतो.

मानसिक आरोग्य सुधारणे

व्यायाम केल्याने मानसिक आरोग्य सुधारण्यास मदत होते. व्यायाम केल्याने तणाव कमी होतो, चिंता कमी होते आणि मूड सुधारतो.

सामान्य कल्याण आणि जीवनमान सुधारणे

व्यायाम केल्याने सामान्य कल्याण आणि जीवनमान सुधारण्यास मदत होते. व्यायाम केल्याने ऊर्जा पातळी वाढते

व्यायाम न करण्याचे दुष्परिणाम

एकूण शारीरिक क्षमता, सहनशक्ती कमी होते. अपेक्षित आयुष्य कमी राहते.

हृदय लवकर जीर्ण, दुबळे होणे.

सांधे आखडणे आणि स्नायू दुबळे होणे. या आरोग्य समस्या लवकर उत्पन्न होणे.

रक्तातली साखर वाढून मधुमेह होणे.

शरीरात चरबी साठणे, पोट सुटणे, शुध्द रक्तवाहिन्यांत चरबीचे थर साठणे, त्यामुळे रक्तवाहिन्यांत अडथळे होणे.

भूक व पचनशक्ती मंद होणे.

नियमित व्यायाम करण्यासाठी काही टिप्स:

प्रत्येक दिवस किमान 30 मिनिटे मध्यम तीव्रतेचा व्यायाम करा.

व्यायाम सुरू करण्यापूर्वी 5-10 मिनिटे वॉर्म-अप करा आणि नंतर 5-10 मिनिटे कूल-डाउन करा.

आपल्या क्षमतेनुसार व्यायाम करा आणि जास्त ताण देऊ नका.

व्यायाम करताना भरपूर पाणी प्या.

व्यायाम केल्यानंतर हलका स्नॅक किंवा नाश्ता करा.

व्यायाम सुरू करण्यापूर्वी डॉक्टरांचा सल्ला घ्या

जर तुम्ही आरोग्य समस्यांशी झुंज देत असाल, तर व्यायाम सुरू करण्यापूर्वी तुमच्या डॉक्टरांचा सल्ला घ्या. डॉक्टर तुम्हाला तुमच्यासाठी योग्य व्यायाम कार्यक्रम तयार करण्यात मदत करू शकतात.

नियमित व्यायाम करा

आरोग्याच्या फायद्यांसाठी व्यायाम नियमितपणे केला पाहिजे. वयस्कांनी आठवड्यातून किमान 150 मिनिटे मध्यम-तीव्रतेचा व्यायाम किंवा आठवड्यातून 75 मिनिटे उच्च-तीव्रतेचा व्यायाम करावा.

व्यायाम करायला सुरुवात करा

तुम्ही जर व्यायामाला नवीन असाल, तर हळूहळू सुरूवात करा. सुरुवातीला तुम्ही 5-10 मिनिटे व्यायाम करू शकता आणि नंतर हळूहळू व्यायामाचा वेळ आणि तीव्रता वाढवू शकता.

व्यायाम हा आरोग्यासाठी एक अत्यंत महत्त्वाचा घटक आहे. नियमित व्यायाम करून आपण निरोगी आणि आनंदी जीवन जगू शकतो.