छत्रपती संभाजी महाराज
छत्रपती संभाजी महाराज हे भारतीय इतिहासातील एक आकर्षक व्यक्तिमत्त्व होते, जे त्यांच्या शौर्य आणि नेतृत्वासाठी ओळखले जाते. छत्रपती संभाजी महाराज हे मराठा राज्याचे दुसरे शासक आणि मराठा साम्राज्याचे संस्थापक छत्रपती शिवाजी महाराज यांचे ज्येष्ठ पुत्र होते. 14 मे 1657 रोजी पुरंदर किल्ल्यावर जन्मलेल्या संभाजी महाराजांना लहानपणापासूनच युद्ध आणि प्रशासन या कलांचे प्रशिक्षण मिळाले. त्यांची आई, साईबाई निंबाळकर यांचे ते अवघ्या दोन वर्षांचे असताना निधन झाले आणि त्यानंतर त्यांचे संगोपन त्यांच्या आजी जिजाबाई यांनी केले, ज्यांनी त्यांच्या संगोपनात महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावली.
1680 मध्ये त्यांच्या वडिलांच्या शिवाजी महाराजांच्या मृत्यूनंतर १६८१ मध्ये संभाजी महाराज गादीवर बसले. त्याच्या कारकिर्दीत सम्राट औरंगजेबाच्या नेतृत्वाखाली मुघल साम्राज्याशी सतत संघर्ष झाला, ज्याने मराठ्यांना वश करण्याचा प्रयत्न केला. संभाजी हे त्यांचे शौर्य, लष्करी कुशाग्र बुद्धिमत्ता आणि मुघल सैन्याविरुद्ध कट्टर प्रतिकार यासाठी ओळखले जात होते. ते कलांचे संरक्षक देखील होते आणि राजकारण आणि नीतिशास्त्रावरील संस्कृत ग्रंथ “बुद्धभूषणम” यासह अनेक कामे लिहिण्याचे श्रेय त्यांना जाते.
अंतर्गत मतभेद आणि बाह्य धोक्यांसह अनेक आव्हानांचा सामना करूनही, संभाजी महाराजांनी आपल्या सैन्याचे पराक्रमाने नेतृत्व करणे सुरू ठेवले. 1689 मध्ये मुघलांनी त्याला पकडले हे एक महत्त्वाचे वळण ठरले. इस्लाम स्वीकारण्यास आणि त्याचे राज्य आत्मसमर्पण करण्यास नकार दिल्याबद्दल त्याच्यावर क्रूर छळ करण्यात आला आणि शेवटी त्याला फाशी देण्यात आली. त्यांचा मृत्यू हे मराठा कारणासाठी दृढ प्रतिकार आणि बलिदानाचे प्रतीक म्हणून पाहिले जाते.
संभाजी महाराजांचा वारसा धैर्य आणि लवचिकतेचा आहे. मराठा साम्राज्यातील त्यांचे योगदान आणि दडपशाहीविरुद्ध त्यांनी केलेले अटूट अवहेलना यामुळे ते भारतीय इतिहासातील एक आदरणीय व्यक्तिमत्त्व बनले आहेत. विविध स्मारके, सण आणि सांस्कृतिक कार्यांद्वारे त्यांचे स्मरण आणि सन्मान केला जातो, त्यांच्या शौर्याची आणि त्यांच्या लोकांप्रती समर्पणाची कहाणी पिढ्यांना प्रेरणा देत आहे.
